Nr 249, marzec 1975 - Znak

JERZY LOJEKwzgl~dy rozumowe; nie mozna ich jednak oskarzac 0 odejseie odpolitycznej rzeczywistosci.Jednakze powszechne przyj~cie ogolnej ~ sady, iz dqzyc trzebado porozumienia z imperatorQwq, nie przesqdzalo bynajrnniejo zgodnosci poglqdow 00 do spooobow, jakimi eel ten mozna bylozrealizowac, a tatie co do kwestii zasadniczej - z kim nalezy prowadzicrokowania: tylko z imperatorowq, czy tez moze z imperatorowqi targov,riczanami jednoczesnie. W tej sprawie mi~dzy krolema przywodcami stronnictwa patriotycznego istnialy zasadniczeroi:nice poglqdow. Stanislaw August utrzymywal pozniej, iz jegoinicjatywy polityczne z okresu wojny 1792 roku byly doskonaleznane leaderom sejmowym i w pelni przez nich aprobowane. Jestto twierdzenie bardzo dalekie ad prawdy. Kr6l pr6bowal bowiemrozmaitych dzialan na wlasnq r~k~, cz~sto tak utajonych, ze informacje0 nich nie przenikn~!y do wiadomosci nawet przywodcowst ronnlj,ctwa patrioty~znego i pOZiostaly nieznane niekiedy po dziendzisiejszy.Jest bardzo znamienne, ze zaraz po wyjezdzie Ignacego Potockiegoz misjq politycznq do Berlina (31 V 1792), Stanislaw August za­CZq! przygotowywac na wlasnq r~k~ posuni~cia, 0 ktorych nikogoSPDza kr~g u swych najblizszych wspolpracownikow nie informowaLDnia 6 czerwca Lucchesini notowal np. iz krol "oczekuje tylko nowin 0 przebiegu negocjacji hrabiego Potockiego [w Berlinie], abywyslac do rosyjskiej kwatery glownej na Ukrainie niejakiego LittleP age'a, narodowosci amerykanskiej, dobrze znanego w srodowiskuwojskowych rosyjskich, z ktorymi odbyl jakies kampanie, czlowiekain teligentnego, zr~cznego i uzywanego juz przez kr6la przy licznychnegocjacjach sekretnych. JKMosc chcialby wejsc w bezposrednieporozumienie z Rosjanami i przyw6dcami emigrant6w... " 1Wejsc w porozumienie "avec les chefs des emigres"... Informacjao tym zamierzeniu Stanislawa Augusta pochodzi juz z poczqtk6wczer wca 1792 roku. Naprowadza ona na slad kontaktow kr6lewskich,kt6re znacznie zawazyly na jego postawie politycznej przezcaly okres wojny i przyczynily si ~ do bl~dnego ukierunkowania jegopolityki - przez dopatrywanie si~ w grupie targowiczan partnerado negocjacji 0 znaczeniu niemal rownym z dworem petersburskim.Od razu trzeba zauwazyc, ze by! to jeden z najci~zszychb!~d6w politycznych kr6la w roku 1792. Szukanie dr6g do porozumieniaze Szcz~snym Potockim bylo bezcelowe, gdyz targowiczaniezadnej samodzielne j roli odgrywac nie mogli i przy swoich najlep­1 Lucchesini do Fryderyka Wilhelma II, 6 VI 1792, Archiwum w Merseburgu(NRD), Abt . II, rep. 96, nr 158 c, k . 208.318