Nr 249, marzec 1975 - Znak

ZOFIA MOCARSKA 00 OBRONY TRADYCJIDO NARODOWEJAKTYWNOSCI .Z DZIEJOW KRYZYSU POZYTYWIZMUW dziejach pozytywizmu warszawslciego, w polemice 0 programyi podziale na rozmaite obozy, wreszcie w procesie przelomu antypozytywistycznego,donioslq rol~ odegrala kwestia stosunku do tradycji.Spor 0 miejsce tradycji we wspolczesnosci rozgorzal bowiempo przemianach 1863/4 r. Stal si~ on widomym przejawem przemianzachodzqcych w swiadomosci narodowej po k I ~sce powstaniastyczniowego i wyrazem poszukiwan nowego wzorca patriotyzmu,a raczej - nowej koncepcji ,poIskiej mysli politycznej. W dotychczasowychbadaniach nie zwracano, niestety, nalezytej uwagi nadonioslq rol~ sporu 0 tradycj~ wlasnie przede wszystkim w procesieprzelomu antypozytywistycznego. Jest to zagadnienie skomplikowanei niemoZliwoSciq byloby tu je wyczerpujqco zarysowac.Literatura, czy tez publicystyka, Sq tylko jednymi z wielu dziedzin,w ktorych ow problem tradycji si~ objawil. Nie zajmowanosi~ rowniez blizej losami srodowiska konserwatywnego zgromadzonegoprzy Niwie w latach 1876-1886; a mialo ono przeciez swojznaczny udzial - najpierw w dyskusji nad zagadnieniem tradycji,wyst~pujqC jako pierwsze ze zdecydowanq jej obronq, p6zniejw przelomie antypozytywistycznym, dyskredytuja,c program organiczny"mlodych" ze stanowiska narodowego. Stqd tez zagadnienietradycji stanowi w~zlowy punkt, wok6l kt6rego narasta caly programzespolu Niwy od roku 1876. Z tego wzgl~du sluszne wydajesi~ postawienie obecIliie w centrum naszej uwagi problem'll tradycj'i,bo to najlepiej pozwolri. mprezentowac i ocenic sum~ poglqd6wowego ugrupowania. Przesledzenie, w jakie tresci obrasta po j ~cietradycji i jak ksztaltuje si~ program przemienionej po 1875 r. Niwy,pozwoli ustrzec si~ uproszczen i pozwoli skonstatowac pewne wnioskinaswietlajqce zjawiska przelomu antypozytywistycznego i rol~jakq odegralo w tym procesie ugrupowanie konserwatywne.294