Nr 249, marzec 1975 - Znak

Z DZIIEJOW KRVZYSU POZVTYWIZMUpoczynaniom zaborcy. W tradycji upatruje Niwa skutecznq bronprzeciw polityce wynaradawiania, konkretnie rusyfikacji.W kwestii stosunku do polskiej przeszlosci zespol Niwy w omawianymdziesi~cioleciu reprezentuje inne poglqdy niz konserwatyscikrakowscy i dlatego niesIuszne jest imputowanie im miana nasladowcow"staIlczy'k6w". W pewnY'ch wypowiedzia'ch Niwy doszukacsi~ mozna negacji tez historycznej szkoly krakowskiej. \I Zwlaszczazrzucanie winy za niewol~ politycznq na wlasny nar6d, swiadczenie,ze wrodzona mU, tkwiqca w jego charakterze anarchia, jestwylqcznq przyczynq utraty niepodleglosci, slowem, ze narod upadlprzez "wlasne grzechy" jest, zdaniem Niwy, oszczerstwem, ktorebardzo dogadza polityce zaborcy; z drugiej strony takie samopot~pienieprowadzi do upadku wiary we wlasne mozliwosci, osiabiasHy zywotne narodu. (Rzecz jasna, ze tylko ze srodowiska tak ustosunkowanegodo przeszlosci, nie zas z grona nasladowcow historycznejszkoly 'kraikowskiej, mogi wyjsc Sienkiewicz jako autor TrylogiLZnamienne, ze glosy oburzenia na oskarzycieli przeszlosciw2llllagajq si~ w Niwie po 1883/86 r.; - dzialo si~ tak, moinaprzypuszczac, za walnq przyczynq powiesci Sienkiewicza.)W warunkach zagrozenia przedmiotowego i podmiotowego istnienianarodu zespol Niwy widzi w tradycji jedynq jeszcze pozostalqpostac ojczyzny duchowej narodu (swego rodzaju terytorium niepodleglegobytu), poprzez kterq wylqcznie moze si~ dokonywac pro~ces identyfikacji pokolen wspolczesnych z przeszlymi, kt6ra zatemgwarantuje zachowanie tozsamosci narodowej. Tradycja narodowajest wi~c ostatecznq i niezniszczalnq przez warunki zewn~trzne , polityczne,formq zachowania przez nared woli bycia sobq.,.Dla nas w dziedzinie duchowego rozwoju posiada tradycja dziejowaznac.zenie podobne temu, jakie rna ziemia w dziedzinie rozwoju ekonowicznego.Stanowi ona niejako duchowe terytorium. Bez takiegoterytorium nar6d musial'by rozproszyc si~ i zginqc w kosmopolitycznymodm~cie, podobnie jak nar6d, kt6ry wypuscHby z rqk posiadanieziemi." 10Stwarzajqc, w zalozeniach swych, nOWq wersj~ programu pracyorganicznej Niwa poddawala dyskusji poj~cie post~pu. StanowHoone przeciez sztandarowe hasio obozu "mIodych". Stqd musialo znalezcs i~ w planie polemicznych kwestii podnoszonych przez NiwPe.I 1m w przeciWTienstwie do Przeglqdu Tygodniowego Niwa nie r02lpatrujepoj~cia post~pu inaczej, jak w scislym zwiqzku z traktowaniemroli tradycji. Scislej mowiqc, zachowawcy starajq si~ okreslic,• zob. W. Olendzki, Sprawy btezqce. Niwa 1878, z. 79. lO M. Godlewski, Niezadowolente z "wolani a nteobecnych". N iwa 1880, z. 148. 299