исти видови прашања наспроти оние кои воопштоне се разгледувани. Усните прашања кои се поставени во текот на наставатасе поефектни во совладувањето на материјатаотколку напишаните прашања. Прашањата кои го насочуваат вниманието на ученикоткон главниот дел во лекцијата даваат подобрирезултати во учењето отколку прашањата коине се на тој начин поврзани со материјалот.Место и време на поставување на прашањата Честото поставување на прашања во текот на наставатае позитивно поврзано со учењето факти. Со зголемување на бројот на прашањата не се подобруваучењето на покомплексен материјал. (Некоинаучници не најдоа поврзаност, а некои најдоанегативна поврзаност.) Поставувањето прашања пред да се почне со изучувањена материјалот е добар метод за повозраснитеученици, со повисоки способности и ученицитекои се заинтересирани за таа проблематика. Помалите ученици и оние кои бавно читаат повеќесе фокусираат само на материјалот кој ќе им помогнево одговарање на прашањата, доколку тиепрашања се однапред зададени.Когнитивно ниво на прашањатаДали треба да поставуваме прашања кои бараат самопознавање на материјалот и многу малку размислувањеи резонирање? <strong>И</strong>ли, пак, треба да поставувамепрашања кои повикуваат на објаснување и на критичкоразмислување? Некои научници имаат дизајнирано експериментикои ги истражуваат ефектите на прашањатакои според Блумовата таксономија се поставени нанеколку нивоа. Овие нивоа подредени по нивото насложеност се: 1) знаење; 2) разбирање; 3) примена; 4)анализа; 5) синтеза); и 6) вреднување. Постојат и другихиерархии кои, исто така, се користат како основа закомпаративни студии.Поголемиот дел од научниците, сепак, имаат истраженомногу поедноставни споредби: тие ги истражуваарелативните ефекти на ученичките резултати во учењетокои произлегуваат од поставените прашања од повисокоили пониско когнитивно ниво.Пониските спознајни прашања се оние кои го прашуваатученикот само да го повтори материјалот кој штотукуго проследил на час. Ниски спознајни прашања се,исто така, оние кои бараат како одговор факти, директнии меморирани прашања.Повисоки спознајни прашања се оние кои менталного ангажираат ученикот да направи преглед на информациитесо кои располага, информации кои ќе му помогнатда создаде одговор со логични докази. Високоспознајните прашања, исто така, се нарекуваат отворенипрашања, вреднувачки, истражувачки и синтезискипрашања.Време на чекање<strong>И</strong>стражувачите на времето на чекање во стратегиитена прашување зборуваат за два вида време на чекање:„време на чекање 1”, се однесува на времето што наставникотдозволува да помине меѓу неговото прашањеи одговорот на ученикот, и „време на чекање 2”, кое сеоднесува на времето што минува откако ученикот ќезаврши со одговорот и кога се очекува наставникот дададе повратна информација. <strong>И</strong>ако следните истражувањасе однесуваат и на двата вида време на чекање,сепак научниците повеќе се фокусирани кон истражувањена првиот вид на време на чекање.Бидејќи истражувањата утврдија позитивна корелацијапомеѓу обемноста на наставната содржина и постигањатана учениците, научниците и другите експертиво образованието препорачуваат наставниците да продолжатсо побрза наставна динамика. На овој начин начасовите ќе поминат поголем материјал, ќе се одрживниманието на учениците и постигањата ќе бидат повисоки.Што се однесува до спознајното ниво на прашањата,ова се чини дека има ограничена примена.Откритијата се следни: Во просек, времето што наставниците го дозволувааткако време на чекање по поставеното прашањее една секунда или помалку. На учениците кои се сметаат за малку побавни илипомалку бистри, од страна на наставниците им едозволено помалку време на чекање споредено соподобрите ученици. За пониските спознајни прашања, времето на чекањеод три секунди е најпозитивно поврзано соуспехот, а покажува помал успех во однос на подолготоили покусото време на чекање. Не постојат ограничувања во времето на чекањекај прашањата од повисока спознајност; ученицитеповеќе се ангажирани и покажуваат подобри резултатизависно од тоа колку наставникот е спремени колку сака да чека. Зголемувањето на времето на чекање повеќе одтри секунди е позитивно поврзано со следните резултатина учениците:1. подобрување на ученичкиот успех;2. подобрување на ученичката меморија;3. зголемување на бројот на високо спознајниодго во ри;4. зголемување на должината на одговорите;5. зголемување на бројот на интересни одговори;6. намален број на неуспешни одговори;7. зголемување на бројот на доказите што учениците ги нудат за да го поткрепат она што гоодго вориле;8. зголемување на учеството на учениците кои неуче с твувале кога времето на чекање било дотри се кунди;9. експанзија на разновидност на одговори;10. намалување на прекинувањето на ученикот;68Настава и учење на 21-от век
11. зголемување на меѓусебната интеракција;12. зголемен број на прашања од учениците. Зголемувањето на времето на чекање повеќе одтри секунди е позитивно поврзано со следните резултатина наставниците:1. Се зголемува флексибилноста на одговорите нана ставниците, со тоа што наставниците повеќеслу шаат и повеќе ги вклучуваат учениците водис кусии.2. Се зголемуваат очекувањата на наставницитево однос на учениците за кои се смета дека сеспори.3. Експанзија на разновидност на прашањатапоста ве ни од наставниците4. Зголемување на бројот на повисоки спознајнипрашања поставени од наставниците.Односот меѓу зголемената употреба на повисокиспознајни прашања и зголеменото време начекањеЛистата на придобивки кои се резултат на бројот на повисокиспознајни прашања и листата на придобивки одзголеменато време на чекање се неверојатно слични.Како дополнување, истражувањето покажа дека степенотна подобрување како последица на зголемувањетона нивото на прашањата и на времето на чекање заедно,е поголем отколку зголемувањето на која било одовие варијабли поединечно. Навистина, оние кои госледеле односот меѓу овие фактори кажуваат дека, нанекој начин, тие меѓусебно се „предизвикуваат”. Односно,колку се покомплексни менталните операции заповисоко спознајните прашања толку создаваат потребаод подолго време на чекање. А подолгото време начекање создава одговори на повисоко спознајно ниво.Пренасочување / сондирање / пофалување<strong>И</strong>стражувањето на прашувањето ги вклучува и ефектитена повторното насочување на прашањата кога првичниотодговор не е добар или е нецелосен, сондирање напоцелосни одговори и давање пофалби за одговорите.Заклучоците се следни: Повторното насочување и сондирањето (често проучуванизаедно) се позитивно поврзани со успе хоткога се јасно фокусирани, на пример на јасност,точност, течност и слично, на одговорите на ученикот. Повторното насочување и сондирање не се поврзанисо успехот кога тие се нејасни или критички:„Тоа не е точно... Обиди се повторно...Од каде ти етаа идеја?” и сл. Пофалувањето на точните одговори е позитивноповрзано со успехот. Пофалбите се позитивно поврзани со успехот когатие се користат во истиот момент, кога се поврзанисо одговорот на ученикот, кога се искрени.Препораки за поставување прашањаВрз основа на современите откритија од истражувањатана (ис)прашувањето, се предлагаат следните препораки: Вклучете го прашувањето во наставната практика. Поставувајте прашања кои се фокусираат на главнитеделови во лекцијата, одбегнувајте ги прашањатаза други работи. Кога го предавате материјалот, задржете ја живатанаставна динамика, често поставувајќи понискиспознајни прашања. На повозрасните и поспособните ученици поставетеим прашања пред (и откако) ќе се предаде материјалот. Прашувајте ги помалите ученици откако ќе се предадеи научи материјалот. Поставете бројни високо спознајни прашања когаим предавате на поголемите ученици. Во услови кога се соодветни повисоките спознајнипрашања, учете ги учениците на стратегии за извлекувањена заклучоци. Дозволете барем три секунди пауза кога поставуватебројни пониски спознајни прашања. Зголемете ја паузата над три секунди доколку поставуватеповисоки спознајни прашања. Бидете посебно внимателни во однос на паузатакога станува збор за учениците кои имаат понискиспособности. Користете повторно насочување и сондирање какодел од прашувањето. Одбегнувајте нејасни или критички повратни одговорина ученичките одговори во текот на испрашувањето. Во текот на прашувањето, користете пофалби коитреба да бидат искрени, навремени и директноповрзани со одговорот на ученикот.Моделот што го нуди Пирсон (1985 година) дава некоиосновни чекори кои може да им помогнат на ученицитеда го поврзуваат она што го знаат и она што треба даго научат. Пирсон предлага наставниците да ги комплетираатсите чекори во овој процес по пат на демонстрација,а потоа постапно да ја предаваат одговорностана учениците.1. Поставете заклучно прашање.2. Одговорете на него.3. Најдете информации во текстот за да се потврдиза клучокот.4. Објаснете како се доаѓа од информацијата до одговорот (покажете го текот на резонирањето).Настава и учење на 21-от век 69