RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

Met welke interventies en beleidsmaatregelen kunnen gedragsproblemen bij kinderen en
jongeren worden aangepakt?
Op meerdere plaatsen ingrijpen in negatieve spiraal
Net als emotionele problemen hebben gedragsproblemen hun wortels meestal al vroeg in een
mensenleven (Hermanns et al., 2005). Met vroegtijdig ingrijpen kan een negatieve spiraal voorkomen
worden, zoals die in paragraaf 4.1 is beschreven. Preventieve interventies verschillen in de plaats van
de negatieve spiraal waarop ze aangrijpen. Van vroeg naar laat:
1. Het verbeteren van de omstandigheden binnen het gezin en/of de wijk waarin een kind zal
gaan opgroeien.
2. Opvoedingsondersteuning voor ouders met baby’s en jonge kinderen.
3. Integrale signalering van problemen met het welzijn van zeer jonge kinderen.
4. Het versterken van de copingvaardigheden en/of sociale vaardigheden van kinderen en
jongeren.
5. Omgevingsinterventies om agressief gedrag en geweld te voorkomen.
6. Interventies gericht op hoogrisicogroepen, die nog geen gedragsproblemen hebben.
7. Interventies gericht op jeugdigen met gedragsproblemen.
8. Vroegsignalering en het stimuleren van het zoeken van hulp voor ernstige gedragsproblemen
en gedragsstoornissen.
Het onderstaande overzicht is vooral gebaseerd op twee rapporten (Hermanns et al., 2005; Lanting &
Hoeymans, 2008). De preventieve interventies en maatregelen worden hieronder onderverdeeld naar de
plaats in de spiraal waar ze op aangrijpen. Alleen wanneer uit onderzoek iets bekend is over de
effectiviteit van de interventies, bespreken we ze in meer detail. Wanneer ze in paragraaf 4.1 al
uitgebreid zijn besproken, dan zullen we dat hier niet nogmaals doen. We richten ons vooral op
interventies en maatregelen die gericht zijn op gedragsproblemen, agressief gedrag en geweld. De
interventies specifiek gericht op het voorkómen van geweld in het (semi)publieke domein zoals
uitgaansgelegenheden en het betaald voetbal komen aan het einde in een tekstblok aan de orde.
Verbeteren buurtomstandigheden (1)
Het gaat hier om lokaal integraal gezondheidsbeleid: achterstandsbeleid, huisvestingsbeleid en
veiligheidsbeleid. Interventies zijn gericht op het bestrijden van geweld en armoede in de
buurt/omgeving waarin het kind opgroeit, het verbeteren van achterstandswijken en het verbeteren van
huisvesting in buurten waar dat nodig is. Ook aandacht voor sociale veiligheid en de inrichting van
openbare ruimten (het stimuleren van sociale relaties in de buurt) horen tot deze categorie preventieve
interventies. Enkele specifieke voorbeelden van integrale wijkgerichte interventies worden verderop in
deze paragraaf beschreven in het tekstblok over de preventie van geweld in het (semi)publieke domein.
Opvoedingsondersteuning en integrale signalering van opvoedproblemen (2 en 3)
Opvoedingsondersteuning is een belangrijk onderdeel van het jeugdbeleid voor 0- tot en met 19-jarigen
(Meijer et al., 2006). Doel hiervan is onder andere het bevorderen van opvoedingsvaardigheden bij
ouders. Deze aanpak is effectief gebleken in Australië (Scanlon, 1997). In Leiden en Den Bosch is ook
met deze integrale aanpak gestart door NIZW en het Trimbos-instituut. Deze aanpak krijgt vorm door
een beperkte massamediale campagne, consultatieprogramma’s en intensieve training gericht op het
gedrag. Een integraal systeem van vroegsignalering: ‘Samen starten’ (Hermanns et al., 2005; ZonMw,
2008; zie ook paragraaf 4.1) zou ook voor gedragsproblemen geschikt kunnen zijn.
Gezinsinterventies zijn arbeidsintensief maar veelbelovend (2)
Jonge kinderen met gedragsproblemen lopen een hoger risico om ook op latere leeftijd in de problemen
te komen (ook door bijvoorbeeld middelengebruik). Behandeling van deze kinderen (gedragstherapie)
en hun ouders (oudertraining en cognitieve gedragstherapie) gaf in vergelijking met een controlegroep
104 RIVM Rapport 270232001