RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

onbeschermde seks te hebben soms met meerdere sekspartners. Bovendien is het gebruik van de pil
beduidend lager onder allochtone meisjes, wat kan leiden tot ongewenste zwangerschap (paragraaf
3.5). In totaal is het percentage autochtone jongeren dat dergelijk gedrag en dergelijke problemen
clustert net iets groter dan het percentage allochtone jongeren – ongeveer 21 versus 16% –, wat voor
een belangrijk deel samenhangt met het aanzienlijk hogere aandeel drinkers in de eerste groep. Bij
etniciteit geldt overigens ook, net zoals bij sekse, dat de soorten risicogedrag die geclusterd worden
kunnen verschillen tussen autochtone en allochtone jongeren. Bij autochtone jongeren met drie of meer
risicogedragingen zal, zoals gezegd, het gebruik van alcohol aanzienlijk vaker onderdeel uitmaken van
hun leefstijl. Allochtone jongeren met drie of meer risicogedragingen zullen vaker te kampen hebben
met overgewicht of met gedragsproblemen (hoofdstuk 5).
Ongezond gedrag wordt aangeleerd en neemt vlucht in de adolescentie
Samenvattend stellen we vast dat de adolescentie de levensfase was en nog steeds is waarin jongeren
beginnen te experimenteren met ongezond gedrag. De overgang naar het voortgezet onderwijs speelt
hierbij een sleutelrol: veel experimenteergedrag start na deze overgang (Vollebergh et.al., 2008). Het
gezondheidsgedrag in de tienertijd vertoont daarmee dikwijls een breuk met het gezondheidsgedrag in
de (late) kindertijd. Van een voortschrijdende vervroeging lijkt niet direct sprake. Wel zien we een
snelle intensivering van veel ongezond gedrag tussen de 12 en 16 jaar. Dit geldt zowel voor het gebruik
van alcohol en het roken van sigaretten en cannabis, als voor het hebben van psychische problemen.
Hoe deze gedragingen zich voortzetten als jongeren ouder worden en de volwassenheid ingaan, is niet
met zekerheid te zeggen. Wetenschappelijke inzichten wijzen in algemene zin uit dat hoe vroeger de
start en sneller de ontwikkeling richting intensief gebruik, des te groter de kans op het continueren en
verergeren van het ongezonde gedrag in de verdere levensloop.
Doel preventie: verlenging van gezonde leefstijl in de adolescentie
Het feit dat het hier onderzochte ongezonde gedrag doorgaans in de adolescentie start, maakt
preventieaandacht voor deze levensfase cruciaal (Vollebergh et al., 2008). Dat wil natuurlijk niet
zeggen dat er geen aandacht dient te zijn voor andere levensfasen, waarin sommige ongezonde
gedragingen zelfs vaker voorkomen dan in de tienertijd (bijvoorbeeld alcoholgebruik en het gebruik
van bepaalde drugs; Trimbos-instituut, 2006). De tienertijd behoeft echter bijzondere aandacht omdat
ongezond gedrag vaak begint in deze periode en zich in snel tempo onder grote groepen jongeren
verspreid. Gegeven wat bekend is over de kwalijke gevolgen van ongezond gedrag, zo stellen
Vollebergh et al (2008), zou het doel van preventie moeten zijn: het zo lang mogelijk continueren van
de gezonde leefstijl van de kindertijd en het uitstellen van het aanleren van ongezonde gewoonten.
Jongeren van het VMBO zijn in dit verband vooral kwetsbaar. Zij komen op al de onderzochte
gedragingen negatiever uit de bus dan leerlingen van andere schoolniveaus. Daarnaast zijn er voor
diverse gedragingen verschillen in het voorkomen naar sekse en etniciteit vastgesteld. In de preventie
van ongezonde leefgewoonten dient met deze verschillen rekening gehouden te worden en extra te
worden ingezet op deze risicogroepen (Vollebergh et al., 2008).
Accentverschillen in het lokale preventiebeleid
Dit betekent ook dat, afhankelijk van de bevolkingssamenstelling van gemeenten – in deze studie zijn
de gemeenten in de provincie Noord Brabant als voorbeeld gebruikt – en de in zwang zijnde trends en
‘hypes’ onder de lokale jeugd, bepaalde thema’s meer of minder acuut en/of belangrijk zijn in het
lokale preventiebeleid. Zo laten onze analyses bijvoorbeeld zien dat jongeren uit de Brabantse steden
minder drinken dan de Brabantse plattelandsjongeren. De consumptie van cannabis komt daarentegen
in de stad weer meer voor. Maar ook als het gaat om het vóórkomen van overgewicht of bijvoorbeeld
het rookgedrag van de jeugd, blijkt er behoorlijk wat variatie tussen gemeenten in de provincie Noord
Brabant te zijn. Dat pleit ervoor om de prioriteiten in het lokale beleid vast te stellen op grond van
lokale cijfers, eventueel in vergelijking tot een landelijke benchmark.
122 RIVM Rapport 270232001