RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

Met welke interventies en beleidsmaatregelen kan roken bij jongeren worden aangepakt?
Preventieve interventies richten zich idealiter op de eerder genoemde brede range van oorzaken van
roken (tabel 3.3.2). Naast het positief beïnvloeden van persoonsgebonden factoren zoals kennis en
attitude richten ze zich ook op het stimuleren van fysieke en sociale omgevingsfactoren die het nietroken
ondersteunen. Als iemand eenmaal is begonnen met roken, blijkt het heel lastig te zijn er weer
vanaf te komen. Voorkomen dat jongeren gaan roken is dan ook heel belangrijk. Net zo belangrijk is
het om te voorkómen dat roken een vaste gewoonte wordt. De meeste interventies richten zich op het
voorkómen dat jongeren gaan roken, terwijl slechts enkele interventies erop gericht zijn dat jongeren
stoppen met roken. Interventies en maatregelen kunnen op verschillende niveaus worden aangeboden.
We gaan hier in op overheidsmaatregelen ter preventie van roken en ter stimulering van stoppen met
roken, en op verschillende settings waarin rookpreventieprogramma’s en stoppen-metrokeninterventies
(kunnen) worden ingezet. We gaan niet specifiek in op interventies waarbij meeroken
wordt voorkomen.
Meeste interventieprogramma’s gericht op voorkomen van starten met roken door jongeren
Voor de meeste rokers geldt dat ze zijn begonnen met dagelijks roken in de periode dat zij op de
middelbare school zaten. De meeste interventieprogramma’s richten zich dan ook op het voorkómen
van roken door jongeren. De huidige (Nederlandse) preventieprogramma’s hebben slechts een
bescheiden invloed op gedrag. Ze leiden in het gunstigste geval tot een uitstel van een jaar of twee van
het beginnen met roken, maar voorkomen niet dat jongeren gaan roken (Pieterse & Willemsen, 2005).
Uitstel van maximaal twee jaar lijkt niet veel, maar uitstel van het beginnen met roken is wel
belangrijk. Het is namelijk bekend dat personen die op jonge leeftijd met roken beginnen over het
algemeen meer sigaretten per dag roken, moeilijker met roken kunnen stoppen en meer kans hebben op
het ontstaan van met roken samenhangende aandoeningen (Taioli, 1991; Reid, 1992).
Ook interventies gericht op stoppen met roken door jongeren van belang
Steeds meer wordt het belang onderkend van interventies die zich specifiek richten op de vrij grote
groep jongeren die al een gevestigd rookpatroon hebben. Bij volwassenen zijn stoppen-metrokeninterventies
als individuele counseling, telefonische counseling, groepscursus, alle vormen van
nicotinetherapie, bupropion en nortriptyline effectief gebleken (Willemsen et al., 2003; Lancaster &
Stead, 2005a; Lancaster & Stead, 2005b; Stead & Lancaster, 2005b; Stead et al., 2006). De
nicotinevervangende therapieën (bupropion) zijn bij jongeren niet effectief gebleken. Er zijn nog
onvoldoende studies uitgevoerd om te kunnen concluderen dat de overige stoppen-metrokeninterventies
bij jongeren effectief zijn. De eerste resultaten zijn wel veelbelovend (Grimshaw &
Stanton, 2006). Overigens zegt ruim 80% van de jongeren die stoppen met roken, te zijn gestopt zonder
hulp (STIVORO, 2007). Dit is ook bekend onder volwassenen: ondanks de vele hulpmiddelen om te
stoppen met roken, geeft 66 tot 90% van de rokers aan bij hun stoppogingen geen hulpmiddelen te
gebruiken (Fiore et al., 1990; STIVORO, 2007).
Steeds meer programma’s richten zich op minderen van aantal gerookte sigaretten
Hoe meer sigaretten een jongere rookt, des te kleiner is de kans op stoppen. Er wordt dan ook steeds
meer gepleit voor programma’s die (ook) gericht zijn op mindering in plaats van op stoppen. Men schat
dat wanneer een jongere op de leeftijd van 16 en 17 jaar er in slaagt vijf sigaretten per dag minder te
roken, de kans op stoppen drie jaar later is verdubbeld (Pieterse & Willemsen, 2005). Er is momenteel
echter weinig bewijs dat de interventies om te minderen in plaats van te stoppen met roken op
lange termijn effectief zijn (Stead & Lancaster, 2005a).
RIVM Rapport 270232001 55