RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

2 Gezondheidstoestand van de jeugd
Martin Gommer en René Poos
De Nederlandse jeugd investeert in ongezondheid, bijvoorbeeld door te roken en te drinken. Dat is
algemeen bekend. Maar leidt dat ongezonde gedrag bij de jeugdigen zelf al tot gezondheidsproblemen?
Hoe staat het in deze leeftijdsgroep eigenlijk met de sterfte, het aantal huisartsbezoeken en
ziekenhuisopnamen en de kosten van de gezondheidszorg? En is er wat te zeggen over de gevolgen van
ongezond gedrag op de lange termijn?
Wat bedoelen we met ‘jeugd’?
In overleg met de opdrachtgever is besloten om de jeugd te definiëren als iedereen van 0 tot en met
18 jaar, waarbij de nadruk ligt op jongeren van 10 tot en met 18 jaar. De 0-jarigen nemen wat
betreft ziekte en zorg een bijzondere positie in: daarom worden ze waar mogelijk apart beschreven.
Tot slot: omdat veel bestaande databronnen vijfjaars leeftijdscategorieën hanteren, gaat het op
sommige plaatsen (zoals in de alinea hieronder) niet over de jeugd van 0 tot en met 18 jaar maar
van 0 tot en met 19 jaar. Voor de conclusies maakt dat niet zo heel veel uit.
Zie bijlage 2 voor meer details over de gebruikte bronnen.
Ziektelast en sterfte zijn zeer ongelijk verdeeld over de leeftijdsgroepen
Voor de laatste Volksgezondheid Toekomst Verkenning ‘Zorg voor gezondheid’ (VTV 2006; De
Hollander et al., 2006) is de totale ziektelast in Nederland in 2003 berekend op basis van een selectie
van 56 belangrijke ziekten. Ziektelast is de hoeveelheid gezondheidsverlies in de bevolking die
veroorzaakt wordt door ziekten. Deze wordt uitgedrukt in DALY's (Disability-Adjusted Life-Years). 1
Onder 0- tot en met 19-jarigen is de ziektelast relatief zeer gering, zoals blijkt uit figuur 2.1. Terwijl de
jeugd ongeveer een kwart uitmaakt van de totale Nederlandse bevolking, komt slechts 6% van de totale
ziektelast in deze groep terecht. Van de ruim 135.000 sterfgevallen per jaar in Nederland gaat het om
ongeveer 1.500 personen in de leeftijd van 0 tot en met 19 jaar. Dat is iets meer dan 1% van de totale
sterfte. Dit komt overeen met een gemiddelde sterfte van 38 per 100.000 personen per jaar. Ter
vergelijking: de sterfte in de totale bevolking bedraagt 834 per 100.000 personen per jaar.
De ziekten met de grootste ziektelast zijn vooral oudemensenziekten
In de top 10-lijst van ziekten met de grootste ziektelast in de totale Nederlandse bevolking (De
Hollander et al., 2006) overheersen de ziekten die zich vooral op latere leeftijd manifesteren: coronaire
hartziekten, beroerte, COPD, diabetes, longkanker, artrose en dementie. Bij jonge kinderen is het
grootste deel van de ziektelast toe te schrijven aan defecten die zijn ontstaan voor of tijdens de
geboorte, ongevallen, en astma en andere luchtwegklachten. Bij jongeren komen ongevallen ook
relatief veel voor. Jongeren verliezen echter het meeste gezondheid door psychische stoornissen: angst-
en stemmingsstoornissen en alcoholafhankelijkheid (De Hollander et al., 2006).
1
De DALY is opgebouwd uit twee componenten: de jaren verloren door vroegtijdige sterfte en de jaren geleefd met ziekte.
Deze jaren geleefd met ziekte worden 'gewogen' op basis van de ernst van de ziekte, zodat ze vergelijkbaar worden met door
sterfte verloren levensjaren. Als bijvoorbeeld een ziekte een wegingsfactor van 0,5 heeft, betekent dit dat een jaar leven met
deze ziekte als een even groot verlies wordt beschouwd als een half jaar verloren door vroegtijdige sterfte (0,5
ziektejaarequivalent). Het aantal DALY's is de som van de verloren levensjaren en de ziektejaarequivalenten (zie ook De
Hollander et al., 2006, p. 52).
RIVM Rapport 270232001 17