RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

Overige bronnen
Naast de hierboven beschreven bronnen voor specifieke onderdelen van het rapport, is gebruik gemaakt
van:
• bestaande RIVM producten: VTV 2006, Nationaal Kompas Volksgezondheid, Nationale Atlas
Volksgezondheid, themarapport ‘Gezond verstand’, themarapport ‘Leren van de buren’,
themarapport ‘Let op letsels’, lopende inventarisaties door Centrum Jeugdgezondheid &
Centrum Gezond Leven.
• producten van ZonMw (programma jeugd), TNO, Trimbos-instituut, NIGZ, Verweij-Jonker
Instituut, NJI, SCP, QUI-database (interventies).
• Nederlandse en buitenlandse reviews van de effectiviteit van interventies en beleid.
Toelichting gebruikte bronnen hoofdstuk 4
Het meten van de prevalentie van emotionele problemen en gedragsproblemen
Een veel gebruikte vragenlijst om te bepalen hoeveel kinderen en jongeren (4 tot en met 18 jaar)
emotionele problemen en gedragsproblemen vertonen is de Child Behavior Checklist (CBCL;
Achenbach, 1991a). Er zijn verschillende versies van de lijst: een versie in te vullen door ouders
(CBCL), door leerkrachten (Teacher’s Report Form, TRF; Achenbach, 1991b) en door jongeren van 11
tot en met 18 jaar (Youth Self-Report, YSR; Achenbach, 1991c). De van oorsprong Amerikaanse lijst
is in meer dan 80 talen vertaald en wordt al tientallen jaren gebruikt in binnen- en buitenland, waardoor
internationale vergelijkingen en trends kunnen worden gegeven.
De antwoorden op deze vragenlijsten kunnen gecombineerd worden tot scores op acht deelschalen. De
deelschalen Teruggetrokken, Lichamelijke klachten en Angstig/depressief kunnen samengevoegd
worden tot de meer omvattende schaal Internaliseren (emotionele problemen), terwijl de deelschalen
Delinquent gedrag en Agressief gedrag samen de schaal Externaliseren (gedragsproblemen) vormen.
Hoewel een stoornis als ADHD vaak tot de gedragsproblemen gerekend wordt, wordt de score op de
deelschaal Aandachtsproblemen niet meegerekend in de score op de schaal voor Externaliserende
problemen.
Op grond van hun scores op schalen die verschillende soorten emotionele problemen en
gedragsproblemen meten, kunnen kinderen ingedeeld worden in het normale gebied, het grensgebied of
het klinische gebied. Hiervoor worden afkappunten gehanteerd. De indeling is gebaseerd op
vergelijkingen met Nederlandse normatieve steekproeven (Verhulst et al., 1996; 1997a; b). Hoewel de
precieze vaststelling van het grensgebied en de klinische grens in zekere zin arbitrair is (Verhulst et al.,
1997a), geven deze percentages een indicatie van de omvang van de groep die grote moeilijkheden
heeft of gekwalificeerd kan worden als echt probleemgeval. Wanneer kinderen en jongeren binnen het
grensgebied vallen, betekent dit dat zij aanzienlijke problemen hebben, wanneer zij in het klinische
gebied vallen dan kunnen ze worden beschouwd als probleemgevallen en vertonen zij overeenkomsten
met kinderen die aangemeld zijn bij instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (Verhulst et al.,
1996; 1997a; b). Zij hebben dan in die mate last van de problemen dat ondersteuning of zelfs
professionele hulp gewenst zou zijn.
De SDQ (Strength and Difficulties Questionnaire) is een vrij nieuwe vragenlijst die sinds enkele jaren
in de jeugdgezondheidszorg veel wordt gebruikt om psychosociale problemen op te sporen. De
vragenlijst is een stuk korter dan de CBCL, maar is tot nu toe echter alleen gevalideerd voor de
leeftijdsgroep 7 tot en met 12 jaar. De SDQ werd ook gebruikt in de HBSC-studie 2005 (Van
Dorsselaer et al., 2007).
RIVM Rapport 270232001 147