RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

al., 2006; Room et al, 2005). Het effect van deze maatregelen is in Nederland nauwelijks onderzocht,
maar er is in het buitenland wel veel onderzoek gedaan, zij het niet altijd specifiek met betrekking tot
jongeren. Herhaaldelijk komen de volgende maatregelen daarbij naar voren als effectief en rendabel
(kosteneffectief):
• Prijsmaatregelen.
In het algemeen geldt dat een hogere prijs leidt tot minder alcoholgebruik. Er is wel sprake van
zogenaamde prijsinelasticiteit: daling in alcoholgebruik is niet evenredig met de prijsverhoging; de
daling is minder sterk. De grootte van de prijselasticiteit is afhankelijk van diverse factoren,
waaronder het type drank. Specifiek voor jongeren geldt dat prijs of accijnsmaatregelen meer
invloed hebben op zware, frequente drinkers dan op matige drinkers. Bovendien lijkt de prijs meer
impact te hebben op jonge leeftijd en wordt die minder als de leeftijd toeneemt (Anderson &
Baumberg, 2006).
• Leeftijdsgrenzen, inclusief handhaving.
Er bestaat sterk bewijs uit buitenlands onderzoek dat een verhoging van leeftijdsgrenzen leidt tot
minder alcoholgebruik en minder alcoholgerelateerde ongevallen en letsels bij jongeren. Los
hiervan blijkt dat een bescheiden toename in handhaving van leeftijdsgrenzen de verkoop van
alcohol aan minderjarigen al met tientallen percentages kan doen dalen (Anderson & Baumberg,
2006). In Nederland is de handhaving van leeftijdsgrenzen sinds een wetswijziging in 2002
meermaals onderzocht. Het bleek herhaaldelijk dat in winkels en in de horeca de leeftijdsgrenzen
voor alcoholverkoop slecht tot niet nageleefd worden (Gosselt, 2006; Bieleman et al., 2006).
• Verkooptijden.
Diverse buitenlandse onderzoeken lieten zien dat een verlenging van openingstijden in de horeca
leidde tot meer alcoholgerelateerde incidenten waarbij de politie moest ingrijpen. Ook onderzoek
naar extra dagopening van winkels liet een toename van alcoholgerelateerd (huiselijk) geweld en
openbaar dronkenschap zien (Anderson & Baumberg, 2006).
• Aantal en plaats van verkooppunten.
Een toename in verkooppunten van alcohol, waar die er eerst niet waren, heeft een impact op
alcoholgerelateerde incidenten en alcoholgerelateerde ziekenhuisopnamen, zo blijkt uit buitenlands
onderzoek (Anderson & Baumberg, 2006). Specifiek voor jongeren geldt dat meer verkooppunten
dicht bij elkaar (een hogere dichtheid aan verkooppunten) samenhangt met binge drinken onder
studenten en onder 16- en 17-jarigen (Anderson & Baumberg, 2006).
De verkooppunten van alcoholhoudende drank vormen de gebruikelijke setting voor maatregelen die
gericht zijn op het aanbod van alcoholhoudende drank. In Nederland geven jongeren overigens aan dat
ze naast horeca, supermarkten en slijterijen, ook alcohol krijgen of kopen via hun vrienden en ouders
en in zogenaamde ‘keten’ (Bieleman et al., 2006). Bovendien hebben veel verenigingen en sportclubs
vergunningen voor het schenken van alcoholhoudende drank en wordt op schoolfeesten van middelbare
scholen vaak alcohol verstrekt (VWA, 2004; Mulder, 2005). Uit een vergelijkend onderzoek blijkt dat
Nederlandse jongeren de verkrijgbaarheid van alcoholhoudende drank gunstiger inschatten dan de
Franse jongeren (Knibbe et al., 2005).
Reclamerestricties hebben een klein effect op alcoholconsumptie
Reclamerestricties hebben een klein effect op alcoholconsumptie (Anderson & Baumberg, 2006;
Meijer et al., 2006). In verhouding tot een accijnsverhoging van 25%, zal een volledig reclameverbod
ongeveer een derde zoveel impact hebben, zo is berekend voor de bevolking van 12 jaar en ouder
(Meijer et al., 2006; Chisholm et al., 2004). Overigens zijn kinderen en jongeren gevoeliger voor de
media en reclame dan volwassenen (Anderson & Baumberg, 2006). Beperkingen voor alcoholreclame
zijn in het beste geval zowel op de inhoud als op de omvang van reclame gericht. Van de EU-lidstaten
heeft Frankrijk wat dat betreft de meest brede beperkingen. Daar is alcoholreclame niet toegestaan op
televisie of in bioscopen. In andere media is de inhoud van reclame flink beperkt en zijn ook grenzen
RIVM Rapport 270232001 45