RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

Schoolinterventies gericht op jongeren met beginnende emotionele problemen (6)
De Inventgroep (Hermanns et al., 2005) signaleerde een klein aantal effectieve schoolinterventies
gericht op kinderen met beginnende emotionele problemen. Ze noemde daarbij expliciet een
programma om suïcide te voorkomen bij jongeren, dat effectief bleek te zijn in het verminderen van
depressie en risico op suïcide. Daarnaast noemden ze ‘Levensvaardigheden’, voor kinderen met
sociaal-emotionele problemen of leerproblemen. Dit bleek effectief in het reduceren van
teruggetrokken en agressief gedrag. In het programma ‘Coping met stress’, tot slot, leerden kinderen
met emotionele problemen en gedragsproblemen probleemoplossen, cognitieve vaardigheden en angst
beheersen (Hermanns et al., 2005).
Interventies voor jeugdigen met ernstigere emotionele problemen effectief gebleken (6)
Kinderen en jongeren die al wél symptomen hebben van emotionele problemen (of gedragsproblemen)
komen via de gezondheidszorg in aanmerking voor geïndiceerde preventie. Dit heeft tot doel om
verdere verergering van de problemen te voorkomen. Deze interventies zijn doorgaans gebaseerd op
beproefde therapeutische principes uit de geestelijke gezondheidszorg: cognitieve gedragstherapie of
interpersoonlijke therapie (Meijer et al., 2006). Ze worden aangeboden via een groepscursus of een
zelfhulpcursus. Van diverse van deze interventies is aangetoond dat ze emotionele problemen kunnen
verminderen (voor een overzicht zie Meijer et al., 2006). In het buitenland zijn er interessante
effectieve trainingen voor jongeren die een goede aanvulling zouden kunnen vormen op het
Nederlandse aanbod (Meijer et al., 2006).
Vroegsignalering van emotionele problemen in diverse settings (7)
Vroegsignalering is in alle settings belangrijk: gezin (ouders), school (leerkrachten) en wijk (openbare
gezondheidszorg: consultatiebureaus, jeugdgezondheidszorg en GGD). Het is nog onduidelijk welke
gevolgen de recente veranderingen in de organisatie van de jeugdgezondheidszorg hebben gehad op de
vroegsignalering van emotionele problemen en op het zorggebruik. Met de invoering van de Wet op de
Jeugdzorg per 1 januari 2005 verwijst namelijk in principe niet langer de huisarts, maar het Bureau
Jeugdzorg kinderen naar de jeugd-GGZ (Ministeries van VWS en Justitie, 2004).
Beroepskrachten hebben ook een belangrijke signalerende taak (7)
Naast gestandaardiseerde opsporingsinstrumenten is ook deskundigheid van allerlei beroepskrachten
noodzakelijk om symptomen van emotionele problemen of gedragsproblemen te herkennen (zie
settings). Voor het signaleren van emotionele problemen in bijvoorbeeld de jeugdzorg zijn daarnaast
vragenlijsten beschikbaar voor verschillende leeftijdsgroepen, zoals de Strengths & Difficulties
Questionnaire (SDQ; Goodman, 1997; Goedhart et al., 2003), die ook in de HBSC-studie uit 2005 is
gebruikt (Van Dorsselaer et al., 2007). De Inventgroep adviseert om bijzondere aandacht te besteden
aan het signaleren van suïcidaal gedrag. Hiervoor bestaat ook een aantal screeningstests (zie Hermanns
et al., 2005). Beroepskrachten die een kind bij uitstek goed kunnen volgen in zijn ontwikkeling zijn
medewerkers van de jeugdgezondheidszorg (met name consultatiebureaus) en leerkrachten. Het is
belangrijk om te investeren in de deskundigheid van deze beroepskrachten om problemen vroegtijdig te
kunnen signaleren. In de meeste gevallen zullen de ouders echter zelf signaleren. Voor een goed
systeem van vroegsignalering is het belangrijk dat ouders weten waar ze hulp kunnen zoeken en dat de
hulpverleners deskundig kunnen reageren op de vragen die gesteld worden. In de praktijk blijkt de
beperkte capaciteit van de jeugd-GGZ dit nogal eens in de weg te staan (Van ’t Land et al., 2005).
RIVM Rapport 270232001 95