RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

Massamediale campagnes lijken effectief in voorkómen van starten met roken
Massamediale campagnes lijken effectief te zijn in het beïnvloeden van het starten met roken door
jongeren, maar het bewijs is niet sterk (Sowden & Arblaster, 2000). Effectieve campagnes duren langer
en zijn intensiever dan de minder succesvolle campagnes. Het type medium (radio, televisie, krant,
billboards, bioscoop), de duur, intensiteit en frequentie van de campagne zijn belangrijk voor het
succes. De meeste campagnes hebben geen invloed op veranderingen in houding, kennis en intentie tot
roken op langere termijn (Sowden & Arblaster, 2000).
De Nederlandse jongerencampagnes die tot nu toe zijn uitgevoerd, waren gericht op het bevorderen van
een positief imago van niet-rokers. Deze campagnes bleken geen positieve veranderingen teweeg te
brengen in attitude en effecten op rookgedrag, maar rokende jongeren bleken niet-rokende jongeren
wel significant vaker ‘cool’ en stoer te vinden (Koolhaas & Willemsen, 2005).
Tabaksreclameverbod verlaagt de kans op beginnen met roken
Tabaksreclame en publiciteit verhogen de kans dat jongeren gaan beginnen met roken (Lovato, 2003).
Vergelijkend onderzoek in 22 landen geeft aan dat reclameverboden de tabaksconsumptie kunnen
verminderen, mits zij veelomvattend zijn (Bouwens et al., 2007; Serra et al., 2000). In Nederland geldt
sinds 2002/2003 voor de meeste vormen van tabaksreclame een verbod. Het reclameverbod omvat
onder andere een verbod voor reclame op televisie, radio, billboards, in kranten en tijdschriften, in
bushokjes, op internet en op andere producten (zoals schoenen, kleding of tassen). Een tabaksfabrikant
mag ook geen evenementen, festivals of prijzen meer sponsoren of gratis tabaksproducten uitdelen
(VWS & STIVORO, 2008).
Accijnsverhoging is een zeer effectieve en kosteneffectieve maatregel
Accijnsverhoging blijkt een zeer effectieve en kosteneffectieve maatregel om het aantal jeugdige rokers
terug te brengen (Van Baal et al., 2005; Bouwens et al., 2007). Een prijsverhoging van 20% op
tabaksproducten verlaagt het aantal jeugdige rokers met bijna 20.000 op de korte termijn (Van Baal et
al., 2005). In verscheidene studies is vastgesteld dat het effect van accijnsverhoging bij jongeren groter
is dan bij volwassenen (Chaloupka, 1997). Tevens heeft een verhoging van de prijs een groter effect bij
mensen met een lage sociaaleconomische status (Van Lenthe & Mackenbach, 2006; Townsend et al.,
1994). De Nederlandse prijs van een pakje sigaretten is laag vergeleken met die in andere landen. Op 1
januari 2007 kostte in Duitsland een pakje Marlboro van twintig stuks €4,71, in België €4,53, in het
Verenigd Koninkrijk €7,89 en in Nederland €4,21. Als de prijs van sigaretten wordt afgezet tegen het
welvaartsniveau van de verschillende Europese landen dan staat Nederland op de 19 de plaats qua prijs
van een pakje sigaretten (Joossens & Raw, 2006).
Leeftijdsgrens voor verkoop tabaksproducten moeilijk handhaafbaar
Sinds 1 januari 2003 mogen tabaksproducten in Nederland nog uitsluitend worden verkocht aan
personen van 16 jaar en ouder. In de meeste landen waar deze maatregel is ingevoerd, waaronder
Nederland, is handhaving ervan een groot probleem (Willemsen et al., 2005; Stead & Lancaster,
2005a). Het effect van deze maatregel is over het algemeen beperkt omdat controle op de
verkooppunten moeilijk is en ook omdat, zelfs al zouden de detaillisten zich aan de regels houden,
jongeren toch wel manieren vinden om aan sigaretten te komen (Stead & Lancaster, 2005a; Rigotti et
al., 1997). Het is dus de vraag of de maatregel de toegang van jongeren tot tabak voldoende kan
beperken.
Rookverboden beperken rokers in plaats en tijd om te roken
Het belangrijkste doel van rookverboden is niet-rokers beschermen tegen tabaksrook. Doordat
rookverboden rokers beperken in de plaats waar en de tijd waarin ze kunnen roken, kunnen
rookverboden ook effect hebben op de hoeveelheid tabaksconsumptie en het aantal rokers (Brug & Van
Lenthe, 2005). Het bestaan van een rookbeleid op een school in de vorm van een rookverbod (rookvrije
56 RIVM Rapport 270232001