RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

economische instrumenten (accijns, boetes en dergelijke) en juridische instrumenten (leeftijdsgrenzen
stellen en handhaven en dergelijke) (Gilsing, 2005). Dit rapport laat zien dat vooral prijs- en
aanbodsmaatregelen positieve effecten hebben (niet in tabel). Uit buitenlands onderzoek is
herhaaldelijk gebleken dat zowel het verhogen van accijnzen als het stellen van leeftijdsgrenzen een
duidelijke invloed heeft op het gezondheidsgedrag van jongeren. Handhaving van de gestelde grenzen
is cruciaal en laat nog wel eens te wensen over. Het feit dat jongeren aan wie alcohol of cannabis niet
verkocht mogen worden deze middelen vaak via andere wegen kunnen krijgen dan de reguliere,
verdient bijzondere aandacht in dit verband (zie paragraaf 3.2 en 3.4). Andere maatregelen, geïnitieerd
door de overheid, lijken doorgaans minder grote effecten te hebben. Massamediale campagnes hebben,
zoals eerder gezegd, vooral effect op de kennis van de jeugd over ongezond gedrag en niet zozeer op
het gedrag zelf. Reclameverboden voor sigaretten of alcohol hebben wel enige invloed op
respectievelijk het rook- en drinkgedrag van de jeugd, maar weer minder dan prijs- en
aanbodsmaatregelen. Bevindingen uit internationaal onderzoek doen vermoeden dat de effectiviteit van
verschillende type maatregelen toeneemt als zij gecombineerd worden. Dit geldt in ieder geval voor
interventies op het terrein van roken en alcohol. Prijsverhoging van tabak en alcohol vermindert de
consumptie onder de jeugd, maar is effectiever als deze gecombineerd wordt met reclamebeperkingen,
verkoopbeperkingen, rookverboden, gezondheidswaarschuwingen op de verpakkingen en
massamediale campagnes (paragraaf 3.2 en 3.3).
6.6 Wat betekent deze stand van zaken voor het preventiebeleid?
Een mix van maatregelen het meest effectief
De feiten dat:
‐ verschillende persoonsgebonden en omgevingsgebonden factoren een rol spelen bij het
vertonen van ongezond gedrag of het hebben van emotionele of gedragsproblemen, die op
elkaar in kunnen grijpen en elkaar kunnen versterken;
‐ bepaalde ongezonde gedragingen en/of emotionele en gedragsproblemen vaak gelijktijdig
voorkomen;
‐ het effect van enkelvoudige interventies niet altijd even groot is en van tijdelijke aard kan zijn;
‐ vaak meer te verwachten is van een gecombineerde aanpak dan van enkelvoudige maatregelen,
zowel als het gaat om interventies als beleidsmaatregelen
leiden tot de conclusie dat van een mix aan beleidsmaatregelen gericht op de persoon en de omgeving
het meest te verwachten valt als het gaat om het ombuigen van ongezond gedrag. Door een mix aan
maatregelen te treffen en krachten in die zin te bundelen kan gezond gedrag en het aanpassen van
ongezond gedrag van verschillende kanten bevorderd worden. (Groepen) jongeren, en waar nodig hun
ouders, worden voorgelicht en zoveel mogelijk uitgedaagd tot gezond gedrag, waarbij de omgeving zo
wordt ingericht dat de ‘gezonde keuze zoveel mogelijk de makkelijke keuze’ wordt.
Preventieambities in verband brengen met de haalbaarheid
Een aanpak waarin maatregelen gecombineerd worden vereist allereerst een goede afstemming tussen
verschillende beleidssectoren op het terrein van volksgezondheid, welzijn, justitie en onderwijs.
Daarbij dient steeds te worden nagegaan waar mogelijke overlappingen tussen het beleid van
verschillende overheden of beleidssectoren zitten, welke lacunes er bestaan en of er misschien
beleidsmaatregelen zijn die elkaar tegenwerken of die kunnen resulteren in onbedoelde negatieve
effecten (werkgroep IBO preventie, 2007). Daarnaast zijn afspraken met andere betrokken partijen
nodig, bijvoorbeeld in de vorm van convenanten, bij het vinden van een goede mix van maatregelen en
een goede uitvoering daarvan. Dit is niet altijd eenvoudig en zal soms een ware cultuuromslag vereisen
128 RIVM Rapport 270232001