RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

Internationaal gezien steekt de Nederlandse jeugd redelijk gunstig af
Als deze bevindingen worden afgezet tegen hetgeen zich afspeelt in de westerse landen om ons heen
dan steekt Nederland in algemene zin redelijk gunstig af. Cijfers uit 2005 geven weer dat het
overgewichtprobleem in Nederland in vergelijking met andere westerse landen relatief klein is. Verder
nemen Nederlandse jongeren een middenpositie in als het gaat om het vóórkomen van psychische
problemen en het roken van sigaretten en cannabis. Ze zijn tevens middenmoters met betrekking tot de
leeftijd waarop zij voor de eerste keer seks hebben en het gebruik van condooms. Nederlandse jongeren
gebruiken naar verhouding wel vaak enige vorm van anticonceptie (hetzij één vorm, hetzij meerdere
vormen tegelijk), wat weer tot uiting komt in het bijzonder lage aantal tienerzwangerschappen in
Nederland ten opzichte van andere westerse landen.
Alcoholgebruik Nederlandse jeugd wel hoog in vergelijking met andere landen
Er is één negatieve uitzondering in de internationale vergelijking: de mate waarin Nederlandse
jongeren alcohol gebruiken. Nederlandse jongeren drinken naar verhouding veel en vaak. In 2005
waren ze, samen met Engelse jongeren, koplopers op dit gebied.
‘Leren van de buren’
Dat de Nederlandse jeugd er, met uitzondering van het alcoholgebruik, een redelijk gezonde leefstijl op
na lijkt te houden, betekent niet dat risicogedrag van Nederlandse jongeren geen of aanzienlijk minder
aandacht behoeft. De internationale vergelijking van de leefstijlpatronen van jongeren is met name
interessant omdat het mogelijk wijst op meer of minder effectief beleid en het gebruik van meer of
minder effectieve interventies. Hoe komt het toch dat Nederlandse tieners veel meer drinken dan
bijvoorbeeld jongeren uit de Verenigde Staten of Frankrijk? Hoe kan het dat Nederlandse jongeren
gematigd cannabis gebruiken, Franse jongeren koplopers zijn op dit vlak en Zweedse jeugdigen
nauwelijks cannabis gebruiken? Wat zit hier achter in termen van de doelmatigheid van beleid – qua
inhoud, uitvoering en handhaving? Het valt buiten de scoop van dit rapport om een volledige analyse te
geven van de verklaring van deze internationale verschillen en de rol van beleid daarbij. Voor
verschillende probleemgedragingen is dit overigens al gedaan in het RIVM-rapport ‘Leren van de
buren’ (Van der Wilk et al., 2007). Uit dit rapport blijkt onder andere dat in Duitsland, Zwitserland,
Frankrijk en Denemarken extra belasting op breezers wordt geheven om jongeren te ontmoedigen
alcohol te drinken. Verder blijkt dat het verhogen van de prijzen van sigaretten leidt tot een dalend
aantal rokers, vooral onder jongeren.
6.4 Welke risicofactoren vergroten de kans op ongezond gedrag onder
jongeren?
Inzicht in dynamiek achter het risicogedrag cruciaal, maar kent lacunes
Wetenschappelijke inzichten laten zien dat er voor individuen, zowel op kortere als langere termijn,
gezondheidswinst is te behalen door bepaald ongezond gedrag uit te stellen en/of niet in het extreme
door te voeren. Maar hoe kan dit het beste bereikt worden? Hoe kan voorkómen worden dat het
experimenteergedrag van (bepaalde groepen) jongeren op het gebied van genotmiddelen en seks
kwalijke gezondheidsgevolgen krijgt of dat hun psychische gezondheid verslechtert? Wat werkt wel en
wat werkt niet in dit verband? Om doelmatig in te kunnen grijpen in de gezondheidspatronen van
jongeren is het van belang zicht te krijgen op de dynamiek erachter (Engels, 2003; Kooiker et al., 2006;
Vollebergh, 2008). Wat speelt zich precies af thuis, in vriendengroepen en in andere contexten waar
jongeren onderdeel van uit maken (school, vrije tijd, buurt), met name als zij de overgang naar het
RIVM Rapport 270232001 123