RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

gedragsproblemen (paragraaf 4.2). In de wetenschappelijke literatuur worden deze problemen ook wel
internaliserende en externaliserende problemen genoemd. Daarbij verwijst de term internaliserend naar
problemen die naar binnen gericht zijn en daardoor voornamelijk storend zijn voor het kind of de
jongere zelf. Angst- en stemmingsstoornissen vallen in deze categorie. Externaliserend gedrag is naar
buiten gericht en wordt vooral door de omgeving als storend ervaren. Voorbeelden hiervan zijn
normoverschrijdend en agressief gedrag. Hieronder vallen ook gedragsstoornissen (in de
wetenschappelijke literatuur ook wel conduct disorders (CD) genoemd). Overigens hebben beide
paragrafen ongeveer dezelfde opbouw als de paragrafen in hoofdstuk 3.
Hoofdstuk 5 en 6: samenhang tussen de afzonderlijke paragrafen van hoofdstuk 3 en 4
De indeling in paragrafen over afzonderlijke leefstijlfactoren en psychische problemen zou ten onrechte
de indruk kunnen wekken dat het om problemen gaat die los van elkaar bestaan. Om die indruk weg te
nemen, gaan we in hoofdstuk 5 na in hoeverre de afzonderlijke onderwerpen uit hoofdstuk 3 en 4 ook
samen voorkomen (dat wil zeggen: bij dezelfde personen). Dat gebeurt zoals gezegd in een secundaire
analyse op de data van de HBSC-studie 2005 (Van Dorsselaer et al., 2007), die speciaal voor dit
rapport is uitgevoerd (zie bijlage 2 voor een overzicht van de gebruikte bronnen). In hoofdstuk 6
volgen een samenvatting en slotbeschouwing waarin de afzonderlijke paragrafen in onderling verband
worden besproken.
Maatschappelijke context
Gedrag en problemen zijn niet los te zien van de context
De nadruk in de afzonderlijke paragrafen ligt op het ontstaan, de gevolgen en het voorkomen van
risicogedrag en problemen. Voordeel van deze wat technische benadering is dat zij aansluit bij een
grote hoeveelheid wetenschappelijke kennis. Het gevaar is echter dat het specifieke gedrag wordt
bekeken alsof het losstaat van de historische, persoonlijke en maatschappelijke context waarin het zich
afspeelt. We zullen enkele van deze bredere perspectieven hieronder kort schetsen en erop terugkomen
in de beschouwing.
Nauwelijks interesse bij jeugdigen voor lange termijn effecten van ongezond gedrag
Het paradoxale aan de jeugd als levensfase is dat hierin de basis voor mogelijke toekomstige
gezondheidsproblemen gelegd wordt, maar dat er tegelijkertijd nog nauwelijks gezondheidsproblemen
zijn. Dit maakt gezondheidsbevordering bij jongeren lastig. Hoewel gezondheid voor jongeren wel
degelijk een issue is, gaat het dan vooral over zaken als seksueel overdraagbare aandoeningen en
gezondheidsklachten die zij in het hier en nu ervaren. In voorlichting over gewoonten die pas veel later
hun tol gaan eisen, zijn zij vrijwel niet geïnteresseerd. Een voorbeeld daarvan is de voorlichting over
gehoorschade als gevolg van luide muziek.
Gezond opgroeien is maar één van de ontwikkelingsvoorwaarden
De jeugd als levensfase kent veel andere facetten naast gezondheid op de lange termijn. Zo is
veiligheid belangrijk, als ook talenten ontwikkelen, een actieve betrokkenheid bij de maatschappij en
de voorbereiding op de toekomst. Maar naast een serieuze voorbereiding op de volwassenheid is de
jeugd ook een levensfase waarin je plezier hebt en bezig bent met sport, cultuur en recreatie. Kort
gezegd: de vrijheid om te spelen. En het is juist de vrijheid om te spelen en te experimenteren die raakt
aan veel van het leefstijlgedrag zoals dat in hoofdstuk 3 van deze rapportage zal worden beschreven.
Over de jeugd als levensfase om te experimenteren heeft Vollebergh in haar recente oratie een aantal
zeer verhelderende en inspirerende ideeën opgeworpen (Vollebergh, 2008). De volgende twee alinea’s
zijn daar grotendeels op gebaseerd.
RIVM Rapport 270232001 15