RIVM rapport 270232001 Spelen met gezondheid - Leefstijl en ...

Partnerschap Overgewicht zijn beroepsorganisaties en koepelorganisaties van zorgverleners en
zorgverzekeraars (Halberstadt, 2008).
School is een belangrijke setting voor de preventie van overgewicht bij jeugdigen
Scholen zijn geschikt om grote groepen jeugdigen te bereiken bij de preventie van overgewicht
(Visscher et al., 2007). Interventies op scholen bevatten bijvoorbeeld lesprogramma’s gericht op een
gezonde leefstijl, het stimuleren van lichamelijke activiteit door extra gymlessen en de verandering van
de omgeving door het veranderen van het kantineaanbod of het weghalen van snoepautomaten
(Bemelmans et al., 2004). Interventies waarin de schoolomgeving wordt veranderd, zodat gezond eten
beter en ongezond eten slechter beschikbaar is, zijn succesvol in het positief veranderen van
voedselconsumptie bij jeugdigen. Dit geldt niet alleen voor veranderingen in de bereidingswijze van
voeding en het aanbod in schoolkantines, maar ook voor het verlagen van de prijs van de gezonde
keuze in schoolkantines of in snoep- en snackautomaten (Brug & Van Lenthe, 2005).
Bij het gezond inrichten van de kantine kunnen scholen gebruik maken van de door het
Voedingscentrum ontwikkelde ‘gezonde schoolkantine methode’, die onder andere bestaat uit
materialen en advisering op het gebied van een gezond kantineaanbod.
Veel scholen besteden al aandacht aan de preventie van overgewicht, maar er zijn verbeteringen
mogelijk in het voeding- en beweegaanbod op middelbare scholen. Uit recent onderzoek blijkt dat
ongeveer de helft van de schooldirecties zich mede verantwoordelijk voelt voor de preventie van
overgewicht (Middelbeek et al., 2007).
Een initiatief dat kan bijdragen aan een beter voedings- en beweegaanbod op scholen is de ‘werkplaats
Gezonde School’ onder de vlag van het Centrum Gezond Leven (CGL) van het RIVM. De doelstelling
van de werkplaats is te komen tot een samenhangend en effectief aanbod aan leefstijlinterventies voor
de setting school, het faciliteren van scholen bij de keuze uit het interventieaanbod in Nederland en het
vergroten van de samenhang tussen activiteiten van GBI’s rond de setting school. Leden van de
werkplaats zijn - naast het CGL van het RIVM - GBI’s, een tiental GGD’en, een koepelorganisatie van
onderwijsbegeleidingsdiensten, het ministerie van VWS en ZonMw.
Zowel primaire als secundaire preventie van overgewicht in de jeugdgezondheidszorg
De jeugdgezondheidszorg (JGZ) heeft een belangrijke taak in de primaire en secundaire preventie van
overgewicht. Primaire preventie betreft het geven van voorlichting, advies, instructie en begeleiding
over onder andere (borst)voeding en beweging aan de totale populatie, aan bepaalde risicogroepen en
aan professionals in het onderwijs en gemeenten. Secundaire preventie betreft het signaleren van
overgewicht bij individuen en het monitoren van trends in overgewicht in de populatie.
Voor uniforme signalering van overgewicht binnen de JGZ is het signaleringsprotocol ontwikkeld. Na
signalering kan het zogenaamde ‘Overbruggingsplan voor kinderen met overgewicht’ worden ingezet,
dat is ontwikkeld omdat in de JGZ nog geen evidence based preventieprogramma’s voorhanden zijn
(Bulk-Bunschoten et al., 2005). Het overbruggingsplan is gebaseerd op vijf speerpunten die in de
wetenschappelijke literatuur als veelbelovend in de aanpak van overgewicht naar voren komen. De
speerpunten zijn: stimuleren van borstvoeding, stimuleren van buitenspelen, stimuleren van ontbijten,
reduceren van het gebruik van frisdranken en andere gezoete dranken en reduceren van zittende
activiteiten (tv-kijken en computeren). Het plan wordt in de JGZ uitgevoerd door het aanbieden van
drie extra consulten, inpasbaar binnen de reguliere zorg, waarbij ouders en kind zelf bepalen op welke
aangrijpingspunten zij het probleem gaan aanpakken. TNO werkt aan een richtlijn overgewicht voor de
JGZ.
34 RIVM Rapport 270232001