Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

Het vuil werd zo weggewerkt en de grond was relatief goedkoop aan te wenden voor
woningbouw. Het protest van de bevolking vond dan vaak geen weerklank bij
gemeentebestuurders. Lankmoedige bestuurders waren zelfs laks naar afvalbedrijven in het
controleren van wat in de grond werd gestopt.
In deze situatie van gemoedelijkheid kon een woonwijk in Lekkerkerk gebouwd worden.
Maar toch bleef het niet rustig. Het zou geheel anders lopen. Er kwamen incidenten. Dat het
in Lekkerkerk niet in orde was, bleek in 1978 toen bij een reparatie van een gasleiding
verontreinigd grondwater de put in stroomde. Een werknemer werd onwel. Het stonk ook
in de woningen, waarop sommige bewoners hulzen van luciferdoosjes in hun brievenbus,
aan huis ingebouwd, schoven om de stank te laten ontsnappen. In 1979 werd het lont van
onvrede echter definitief ontstoken. Een gesprongen waterleiding in een van de straten in
Lekkerkerk-West was het startsein van wat zou uitgroeien tot een grote en vooral snelle
sanering. Het waterleidingbedrijf kon niet meer betrouwbaar en schoon drinkwater
garanderen. Tankwagens die drinkwater in Lekkerkerk zouden moeten rondbrengen gelijk
de vroegere melkboer langs de deur kwam, dat zou een onhoudbare situatie zijn geworden.
Dat waren Nederlanders toen niet gewend.
Snelle sanering
De affaire-Lekkerkerk is een klassieke casus in de milieukunde en reflectie op milieubeleid.
Geen wonder ook. 257 Woningen en een school gebouwd op een gifbelt van 1641 lekkende
vaten met chemicaliën, dan kun je wel van een affaire spreken. Bovendien was benzeen
aangetroffen, wat een explosief effect had op de publieke opinie. In mei 1980 werd de wijk
snel, in twee weken, ontruimd. Dat was bijzonder snel. De overheid kocht tegen een royale
prijs , boven de marktwaarde van de woningen en percelen, de huizen van de gedupeerde
wijkbewoners op. Op 4 augustus 1980 begon de grootste bodemsanering in de Nederlandse
geschiedenis. De gifgrond van Lekkerkerk werd verbrand in de ovens van Afvalverwerking
Rijnmond. De bodem werd tot vier meter diep afgegraven. In totaal werd om en nabij 225
duizend kubieke meter grond weggevoerd. Lang duurde het saneren niet. Binnen een half
jaar werden de woningen al weer te koop aangeboden. In 1981 werd in de regionale kranten
weer geadverteerd: ‘De huizen in Lekkerkerk-West staan op de schoonste grond van
Nederland’, aldus de tekst uit de reclamecampagne. Dat is de casus in een notedop.
Benzeen in Lekkerkerk, Beatrix en de TV-ploegen
Hoe bijzonder de affaire destijds was, blijkt wel uit de media-aandacht en het koninklijk
bezoek. Het eerste bezoek van koningin Beatrix na haar kroning betrof namelijk een bezoek
aan Lekkerkerk. Beatrix sprak met getroffen bewoners die waren geëvacueerd naar de
camping. Die camping kreeg in de volksmond al snel de naam Benzenidorm, om aan te
geven welke rol benzeen in de beeldvorming speelde. Met de komst van Beatrix waren ook
de TV-ploegen aanwezig. De beelden van de vorstin in gesprek met de getroffen bewoners,
gingen de hele wereld over. In die sfeer was het politiek-maatschappelijk niet acceptabel
om de verontreiniging in de bodem te laten zitten, aldus Bas van de Griendt van
adviesbureau Royal Haskoning. In het toenmalige rapport dat handelt over Lekkerkerk-
West staat niet vermeld dat de vaststelling van benzeen officieel de basis is geweest voor de
157