Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

Beleidsbeëindiging blijkt gecompliceerd. Het is evenwel overdreven om Sisiphus als
een patroonheilige van diegenen die een bepaald beleid willen beëindigen te
beschouwen. Er bestaan immers ook succesgevallen waarbij beleid daadwerkelijk
geëlimineerd is. Om tot succes te komen is het nodig de mogelijke barrières voor
opheffing of beëindiging onder ogen te zien. In het algemeen zijn de volgende
barrières bij beleidsbeëindiging te onderkennen.
Ten eerste is er vaak sprake van psychologische en intellectuele aarzeling. Beleidmakers
willen doorgaans niet of nauwelijks inzien dat het beleid weinig of niets uithaalt.
Dikwijls ontbreekt bovendien het zicht op een beter alternatief. Het is een zaak van
zelfrechtvaardiging om een mislukking te ontkennen en nog meer middelen aan het
beleid toe te voegen. Daar komt bij dat weinigen de naam willen krijgen de slagers in
het openbaar bestuur te zijn. Het opbouwen van een beleid, het scheppen van nieuwe
mogelijkheden is meestal veel aantrekkelijker dan het staken of sluiten van
voorzieningen.
Ten tweede is te wijzen op institutionele permanentie. Voor de uitvoering van een
bepaald beleid zijn vaak speciale organisaties opgezet. Die organisaties zijn niet zo
maar verdwenen. Bovendien zal er verzet uit die organisaties komen. Ambtelijke
carrières, maar al evenmin die in semi-publieke en particuliere organisaties die door
middel van overheidsgeld worden gefinancierd, zijn niet gediend met opheffing. De
bereidheid om materiaal aan te dragen voor een opheffingsdiscussie zal gering zijn.
Ten derde hangen barrières voor een deel samen met de motieven, die ten grondslag
liggen aan beëindiging. Er kan niet van worden uitgegaan dat het oordeel over het
nut of de doeltreffendheid van een bepaald beleid door alle betrokkenen wordt
gedeeld. Dus zullen deels dezelfde discussies als destijds bij de vorming van het
beleid werden gehouden, worden gevoerd.
Ten vierde wordt beëindiging bemoeilijkt door de vorming van antibeëindigingscoalities.
Beleid is ooit nodig geacht en een dreiging met ontmanteling kan
ambtenaren, doelgroepen, pressiegroepen en politici samenbrengen. Die coalities zijn
voor een deel sterker dan bij de beleidsvorming, want door het beleid zijn er
klantengroepen en organisaties die grote belangen bij dat beleid hebben. Het krijgen
van steun voor nieuw beleid lijkt dan ook aanzienlijk eenvoudiger dan voor de
beëindiging van bestaand beleid.
Ten vijfde zijn er de hoge beëindigingskosten, als gevolg van het feit dat beleid
infrastructurele componenten kent. Er kan besloten worden om op te houden met het
gebruik van kernenergie of om een ziekenhuis te sluiten. Maar van de kosten van het
beleid of het ziekenhuis is de beëindiger voorlopig nog niet af. Er staat een gebouw
71