Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

Casus
Volkstelling als Phoenix
In 1971 werd de volkstelling onder veel protest gehouden. De telling van 1981 werd
vervolgens eerst uitgesteld, waarna afstel volgde. Tenslotte werd de Wet op de
volkstelling ingetrokken. Daarmee kwam een einde aan een reeks volkstellingen,
waarmee in 1829 een begin was gemaakt.
Fractieleider Frits Bolkestein vraagt zich begin juni 1997 af of het zin heeft in 2001
weer een volkstelling in Nederland te houden. Hij stelde dat iedereen gesteld is op
privacy. Maar een moderne verzorgingsstaat is bij uitstek afhankelijk van statistische
gegevens en onderzoek. Zo moet bijvoorbeeld bekend zijn hoeveel woningen door
wie bewoond worden en wie waar illegaal woont. De bescherming van de privacy
kan ook worden overdreven, meent hij.
Kamerlid Peter Rehwinkel had de kwestie eerder ook aan de orde gesteld. De reactie
van CBS-zijde was toen dat de noodzaak voor een nieuwe volkstelling onvoldoende
aanwezig was.
Het CBS heeft door middel van onderzoek onder steekproeven getracht de gevolgen
van een ontbrekende volkstelling op te vangen. Het nadeel van dergelijk onderzoek is
dat regionale en gemeentelijke gegevens dan voor sommige doeleinden onvoldoende
precies zijn. De demograaf A. Kuijsten meent dat volkstellingen nuttig zijn als er
vrijwillig aan wordt meegewerkt en de gegevens ook voor gemeentelijke doeleinden
gebruikt kunnen worden, onder meer om andere gegevens mee te vergelijken. De
afkeer van de volkstelling lijkt van tijdelijke aard te zijn geweest. Het onderwerp
speelt niet of nauwelijks in omringende landen. Zie o.a. NRC, 5 juni 1997.
Sommige beleidsbeëindigingen zijn voor de hand liggend gegeven het object van het
beleid. Een natuurlijke beëindiging is het gevolg van de realisatie van bepaalde
doeleinden (‘de klus is geklaard’), of een gevolg van demografische ontwikkelingen
(‘de school staat leeg’) of technologische ontwikkelingen (‘geavanceerdere
technologie maakt verdere vliegtuigproductie van type x overbodig’). Naast
‘natuurlijke’ beëindigingen bestaan er ‘onnatuurlijke’ beëindigingen. Deze zijn te
omschrijven als terminaties op financiële, evaluatieve, ideologische en/of andere
gronden. Deze onnatuurlijke beëindigingen krijgen in deze bijdrage verder de meeste
aandacht. Zij zijn ook het meest object van politieke strijd en discussies rond het
overheidsbeleid.
Een volgend onderscheid is dat tussen gewenste en afgedwongen beëindiging. Het
onderscheid is voor een deel terug te voeren op het gezichtspunt dat wordt
gehanteerd en de positie die in een politieke discussie wordt ingenomen. Het
beperken van de produktie van Concorde-vliegtuigen is onder invloed van
maatschappelijke impulsen afgedwongen en was geen beoogde doelstelling van de
Franse overheid. Ook de bestuurders van het openbaar lichaam Rijnmond
56