Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

• Geruchten. In 1973 deden geruchten in Den Haag de ronde dat het kabinet-Den Uyl
ook militaire hulp gaf aan Israël. Destijds werden die geruchten niet officieel
bevestigd. Later, in 1993, zou minister Henk Vredeling, minister van Defensie in het
toenmalige kabinet-Den Uyl, verklaren dat er toen inderdaad wapenleveranties aan
Israël hadden plaatsgevonden. Het was allemaal in het geheim gebeurd. Vredeling
suggereerde dat alleen hij, zijn staatssecretaris Bram Stemerdink en de uitvoerders
van de leveranties op de hoogte waren. Vredeling wenste niet mee te maken dat
Israël zou worden uitgeroeid. Israël dreigde inderdaad even onder de voet gelopen te
worden. Dat kwam mede omdat de VS geen haast bleken te hebben met steun. Later
zou Henry Kissinger verklaren dat dat mede was omdat Israël anders later een te
grote mond zou hebben. Te snelle hulp van de VS zou Israël overmoedig kunnen
maken.
• Illegaal. Stemerdink heeft later zijn toenmalige positie ook toegelicht. Zou het bericht
zijn uitgelekt dan zou hij zijn afgetreden. Minister Vredeling moest buiten ‘schot’
blijven; het ‘meest links kabinet van de eeuw’ mocht niet vallen. Ruud Lubbers
verklaarde in 1998 dat hij destijds, als minister van Economische Zaken in het kabinet-
Den Uyl, ook op de hoogte was. De leveranties van met name tank- en
artilleriegranaten waren destijds illegaal. Het kabinet had officieel besloten geen
materieel te leveren. Er waren geen vergunningen afgegeven. Gezien de grote
omvang was geheimhouding geen sinecure. Uiteindelijk arriveerden de Nederlandse
zendingen ook in Israël maar toen was voor Israël het ergste leed al geleden. Israël
had zich succesvol verdedigd. Maar Israël was de bevriende naties VS en Nederland
dankbaar.
Het staat allemaal opgetekend in een verslag van een analyse van de Utrechtse
hoogleraar Duco Hellema, de Amsterdamse docent internationale betrekkingen Cees
Wiebes en de derde auteur Tony Witte ‘Doelwit Rotterdam - Nederland en de oliecrisis
1973-1974’.
• Olie-embargo. In oktober 1973 hadden de meeste Arabische landen een olie-embargo
tegen Nederland en de VS ingesteld. De landen die Israël tijdens de Yom Kippoeroorlog
het meest hadden gesteund kregen voor straf geen olie meer. Via de OPEC, de
organisatie van olieproducerende landen, hadden de Arabische landen de uitvoer
naar alle landen al stevig beperkt. De olieprijzen waren verhoogd. Een spannende tijd
brak aan.
Of de steun van Nederland aan Israël bekend is geworden en zo bijdroeg aan het olieembargo
is twijfelachtig. De indruk is dat deboycot erder was voorbereid. Minister
Max van der Stoel van Buitenlandse Zaken vermoedde dat destijds. Het doel was
immers ook om heel West-Europa via de belangrijkste aanvoerhaven Rotterdam te
treffen en niet alleen Nederland (Hellema e.a., 1998). De Arabische landen hadden
19