Logopedie bij de ziekte van Parkinson - Logopedie.nl

2.3.1 Stoornissen in functies
Hierna volgt een toelichting op een deel van de stoornissen die kunnen voorkomen
bij de ziekte van Parkinson, namelijk de stoornissen van het bewegingssysteem,
mentale functies en stoornissen in het spreken en slikken.
Stoornissen van het bewegingssysteem
Kenmerkende motorische symptomen van de ziekte van Parkinson zijn bradykinesie,
hypokinesie, rigiditeit, tremor en gestoorde houdingsreflexen (23).
De term bradykinesie wordt gebruikt als bewegingen trager en met een kleinere
bewegingsuitslag verlopen. De bewegingsuitslag wordt bij repeterende
bewegingen steeds kleiner (‘uitdoving’). Bradykinesie is met name merkbaar
bij snel repeterende bewegingen zoals schudden, kloppen, poetsen. Tevens is
er een verstoring in de timing van verschillende bewegingscomponenten in
een samengestelde beweging zoals reikend grijpen (24;25).
Hypokinesie betekent dat de patiënt minder automatische bewegingen maakt.
Kenmerkende voorbeelden hiervan zijn een verminderde armzwaai bij het
lopen en een verminderde mimiek (‘maskergelaat’).
Er is sprake van akinesie als bewegingen plotseling niet meer geïnitieerd of
voortgezet kunnen worden, het zogenaamde ‘bevriezen’. Dit symptoom treedt
met name op bij reeksen van opeenvolgende automatische bewegingen zoals
lopen, praten en schrijven.
Bij rigiditeit is er sprake van een verhoogde spiertonus die wordt veroorzaakt
door een stoornis in het extrapiramidale systeem (in tegenstelling tot spasticiteit:
verhoogde spierspanning bij een piramidebaanstoornis). Rigiditeit kan
worden waargenomen door een arm of been of het hoofd passief te bewegen.
De verhoogde spiertonus kan dan worden gevoeld als ‘lodenpijpfenomeen’
waarbij het hele bewegingstraject stijf is. Dystonie is een verhoogde aanhoudende
spiercontractie waarbij het gewricht een afwijkende stand inneemt. Bij
de ziekte van Parkinson kan dit met name voorkomen in de hand en voet (26).
De tremor bij de ziekte van Parkinson is over het algemeen een distale rusttremor
(4-6 Hz) waarbij de duim meedoet (‘pillendraai-’ of ‘geldteltremor’) en
die verdwijnt of afneemt als een beweging wordt ingezet. Bij het aannemen
van een gefixeerde houding (bijvoorbeeld het uitgestrekt houden van een arm)
komt de tremor terug. Soms ziet men – vooral bij jongere patiënten met de
ziekte van Parkinson – een tremor die optreedt tijdens het gehele traject van
een vrijwillige beweging (actietremor).
De ziekte van Parkinson
49