Logopedie bij de ziekte van Parkinson - Logopedie.nl

Slaapstoornissen zoals REM-slaapgerelateerde stoornis, in- en doorslaapproblemen,
nachtmerries en overmatige slaperigheid overdag (EDS), kunnen
voorkomen bij de ziekte van Parkinson en hebben grote invloed op de kwaliteit
van slapen en hiermee op de stemming en de mate van vermoeidheid overdag.
In de praktijk blijkt dat ernstige slaapproblemen ook vaak reden zijn om
gescheiden te slapen van de partner.
Spraak- (en taal)stoornissen
Veel patiënten met de ziekte van Parkinson krijgen moeite met spreken. Zo’n
70 tot 80% heeft verstaanbaarheidsklachten of een door deskundigen vastgestelde
dysartrie (43;44). Dysartrie is in het algemeen geen vroeg symptoom in
het ziektebeloop. Een kleine retrospectieve studie met postmortum bevestigde
diagnoses liet zien dat dysartrie bij de idiopatische vorm gemiddeld pas na
zeven jaar duidelijk manifest wordt, in vergelijking met twee jaar bij patiënten
met PSP of MSA (45).
De dysartrie van parkinsonpatiënten is, passend in het patroon van motorische
stoornissen (zie eerder), hypokinetisch van aard. De hypokinesie met
rigiditeit en bradykinesie manifesteert zich in alle onderdelen van het spreken
(46), dat wil zeggen in
– de ademing: geringe adembeweging;
– de stemgeving: hese, zachte of hoge stem tot zelfs afonie;
– de articulatie: geringe articulatiebewegingen (binnensmonds spreken);
– de resonans: weinig draagkracht (hypo- of hypernasaliteit is géén kenmerk
van hypokinetische dysartrie);
– en de prosodie: monotonie en monodynamiek, maar ook stoornissen in
spreektempo, zoals te snel spreken, accelereren (versnellen) of startproblemen
(blokkeren).
In een studie met 200 parkinsonpatiënten (44) had 66% van de patiënten
afwijkingen in stemproductie, 39% een afwijkende articulatie en 29% afwijkingen
in spreektempo. Hoewel de stemklachten dus sterk op de voorgrond
staan, wordt de dysfonie van parkinsonpatiënten ten onrechte door artsen en
logopedisten soms gediagnosticeerd als een geïsoleerde stemstoornis, terwijl
het in feite onderdeel is van de dysartrie; dysartrofonie zou wellicht een betere
term zijn.
Het stotterende spreken dat sommige parkinsonpatiënten laten horen is vaak
terug te brengen tot startproblemen bij de inzet van het spreken, vergelijkbaar
met het festineren bij het lopen (vastkleven of ‘freezing of gait’), ook wel
‘freezing of speech’ of ‘oral festination’ genoemd (47). In bepaalde gevallen zou
stotterend spreken ook het terugkeren van pre-existent stotteren kunnen zijn,
veroorzaakt door de afnemende functie van de basale ganglia (48).
De ziekte van Parkinson
51