Logopedie bij de ziekte van Parkinson - Logopedie.nl

More documents

Recommendations

Info

52 Logopedie bij de ziekte van Parkinson Een belangrijk aspect dat van invloed is op de kwaliteit van het spreken, is het gegeven dat parkinsonpatiënten, in vergelijking met gezonde proefpersonen, hun spreekvolume niet automatisch aanpassen aan de afstand tot de luisteraar of aan omgevingslawaai (49). Op verzoek kunnen ze hun volume wel aanpassen. Tegelijk overschatten ze hun spreekvolume en verstaanbaarheid, echter niet als ze zichzelf terughoren op een bandopname (50). Dat verklaart de veelgehoorde opmerking van parkinsonpatiënten dat hun gesprekspartners aan een hoorapparaat toe zijn. In de behandeling moet daar dan ook expliciet aandacht aan worden besteed (zie paragraaf 3.2). Nogal wat parkinsonpatiënten hebben eveneens last van woordvindingsproblemen. Die zijn goed te verklaren vanuit het eerder genoemde cognitieve verval, waardoor onder andere geheugen- en concentratieproblemen ontstaan. Maar ook lexico-semantische stoornissen, zowel in taalproductie als taalbegrip zijn beschreven, die verbeteren met toename van dopamine (51-53). Slikstoornissen en speekselverlies Hypokinesie en rigiditeit in het mondgebied kunnen leiden tot kauwen slikstoornissen. Bij de idiopatische ziekte van Parkinson zijn ook slikklachten geen vroeg symptoom. Volgens Müller et al. gemiddeld pas na tien jaar en bij PSP en MSA na drie tot zes jaar (45). Dat verschil is verklaarbaar, omdat bij parkinsonismen de spierzwakte of spasticiteit in de orofaryngeale musculatuur de efficiëntie van het slikken snel kan verslechteren. De frequentie van slikstoornissen bij parkinsonpatiënten wordt geschat op zo’n 50%, afhankelijk van de definitie en de ziekte-ernst (54;55). In tegenstelling tot dysartrie, een stoornis die hoorbaar is zodra de patiënt begint te spreken, is een slikstoornis niet altijd zichtbaar. Anamnese levert een onderrapportage op (56;57), dus bij twijfel moet gescreend worden om vast te stellen of er sprake is van een slikstoornis (58;59), die mogelijk behandeld zou moeten worden. Het kauwen en doorslikken gaat langzamer en voedsel blijft lang in de mond voordat de patiënt begint met slikken. Het restloos wegslikken van vast voedsel gaat moeizamer (60). Slikstoornissen bij de ziekte van Parkinson zijn deels te verklaren door dopamine tekorten, deels door non-dopaminergeuitval in de hersenstam, waar zich de centrale ‘pattern generator’ van met name de faryngeale fase van het slikken bevindt (61;62). De slikstoornissen zijn maar deels te beïnvloeden door toediening van dopaminepreparaten. Een aspiratiepneumonie is een beruchte complicatie als gevolg van verslikken, en vormt in de eindfase van de ziekte één van de belangrijkste oorzaken van overlijden (63). Speekselverlies is een karakteristieke klacht die vooral voorkomt bij patiënten in de gevorderde fase van de ziekte. De frequentie varieert van 30 tot 78%
(64). Speekselverlies is in het algemeen niet of slechts zelden zichtbaar tijdens een therapiesessie en is ook niet te testen, dus kan alleen door middel van specifieke anamnese worden vastgesteld. De klachten kunnen beginnen met het gevoel dat er meer speeksel is, dat wil zeggen dat speeksel zich in de mond ophoopt, vermoedelijk door afname van de slikfrequentie. Het verliezen van speeksel treedt op wanneer ook de mondsluiting tekortschiet (65-67). Tegenwoordig wordt aangenomen dat de oorzaak niet moet worden gezocht in hypersecretie van speeksel (68), maar in een te geringe slikfrequentie in combinatie met een voorovergebogen houding en een andere activiteit, zoals opstaan of geconcentreerd aan een bureau werken. 2.3.2 Ernst en beloop van symptomen De ziekte van Parkinson is progressief, maar het precieze beloop van symptomen varieert van persoon tot persoon (69;70). De klassieke motorische symptomen worden vaak voorafgegaan door een aantal non-motorische symptomen zoals reukstoornissen, obstipatie, depressie en slaapstoornissen. Meestal beginnen de eerste motorische stoornissen unilateraal (71). Hoewel in een later stadium de contralaterale zijde ook aangedaan raakt, blijft in de regel gedurende het gehele ziektebeloop de debuutzijde de meest aangedane zijde. Een grove indeling van de ernst van de ziekte wordt aangegeven met de classificatie van Hoehn en Yahr (72). Tabel 2.2 Classificatie volgens aangepaste Hoehn- en Yahr-schaal (26;73) 1 Beginstadium met lichte symptomen aan een lichaamszijde. 1,5 Eenzijdig met beginnende axiale problemen. 2 Tweezijdig, geen balansproblemen. Mogelijk reeds kyfotische houding, traagheid en spraakproblemen. Houdingsreflexen zijn nog intact. 2,5 Matige ziekteverschijnselen met herstel op retropulsietest. 3 4 5 Matige tot ernstige ziekteverschijnselen, enkele houdings- en balansproblemen, lopen is aangedaan, maar nog mogelijk zonder hulp, fysiek onafhankelijk. Ernstige ziekteverschijnselen, gedeeltelijke hulpbehoevendheid, lopen en staan is aangedaan, maar nog mogelijk zonder hulp. Eindstadium, volledige invaliditeit, lopen en staan zonder hulp onmogelijk, continue verpleegkundige zorg nodig. De ziekte van Parkinson 53
Page 1 and 2: Logopedie bij de ziekte van Parkins
Page 3 and 4: Logopedie bij de ziekte van Parkins
Page 5 and 6: Woord vooraf Met gepaste trots beve
Page 7 and 8: Inhoud DEEL I Introductie en samenv
Page 9: DEEL I Introductie en samenvatting
Page 12 and 13: 12 Logopedie bij de ziekte van Park
Page 33: DEEL II Toelichting en verantwoordi
Page 47 and 48: 2 De ziekte van Parkinson Dit hoofd
Page 49 and 50: 2.3.1 Stoornissen in functies Hiern
Page 51: Slaapstoornissen zoals REM-slaapger
Page 55 and 56: of zich heeft aangeleerd om tijdens
Page 57 and 58: mantelzorger. Uit een aantal kleine
Page 59 and 60: 2.5 Behandeling De algemene behande
Page 61 and 62: Neurochirurgisch Wanneer patiënten
Page 63: Binnen het ziekteproces worden drie
Page 95 and 96: 4 Dysfagie Dit hoofdstuk beschrijft
Page 97 and 98: Samenvatting van de literatuur Slik
Page 99 and 100: Omdat de slikvideo en FEES zelf ref
Page 101 and 102: is, hoe het kan dat voedsel in de k
Page 103 and 104:
Conclusie Niveau 3 Er zijn aanwijzi
Page 105 and 106:
controles, maar na de oefening niet
Page 107 and 108:
Conclusie Niveau 3 Er zijn aanwijzi
Page 109 and 110:
Samenvatting van de literatuur Er z
Page 111:
Conclusie Niveau 4 De mantelzorger(
Page 114 and 115:
114 Logopedie bij de ziekte van Par
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 121 and 122:
Bijlagen Toelichting bij de meetins
Page 123 and 124:
Bijlage 1 Betrokkenen bij richtlijn
Page 125 and 126:
Patiënten en mantelzorgers Panel v
Page 127 and 128:
Bijlage 3 Vragenlijst spreekklachte
Page 129 and 130:
Bijlage 4 Nijmeegse Dysartrieschaal
Page 131 and 132:
Toelichting bij het scoreformulier
Page 133 and 134:
Bijlage 6 Voorbeeldvragen voor anam
Page 135 and 136:
Hindert uw moeite met kauwen of sli
Page 137 and 138:
Bijlage 9 DSFS-P Ernst- en frequent
Page 139 and 140:
Wat moet u doen om het speeksel weg
Page 141 and 142:
Bijwerkingen De voornaamste bijwerk
Page 143 and 144:
Bijlage 13 Evidentietabellen Behand
Page 145 and 146:
Behandeling van slikstoornissen bij
Page 147:
Diagnostiek van slikstoornissen bij
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
show all

Logopedie bij de ziekte van Parkinson - Logopedie.nl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?