Logopedie bij de ziekte van Parkinson - Logopedie.nl

52
Logopedie bij de ziekte van Parkinson
Een belangrijk aspect dat van invloed is op de kwaliteit van het spreken, is het
gegeven dat parkinsonpatiënten, in vergelijking met gezonde proefpersonen,
hun spreekvolume niet automatisch aanpassen aan de afstand tot de luisteraar
of aan omgevingslawaai (49). Op verzoek kunnen ze hun volume wel
aanpassen. Tegelijk overschatten ze hun spreekvolume en verstaanbaarheid,
echter niet als ze zichzelf terughoren op een bandopname (50). Dat verklaart
de veelgehoorde opmerking van parkinsonpatiënten dat hun gesprekspartners
aan een hoorapparaat toe zijn. In de behandeling moet daar dan ook expliciet
aandacht aan worden besteed (zie paragraaf 3.2).
Nogal wat parkinsonpatiënten hebben eveneens last van woordvindingsproblemen.
Die zijn goed te verklaren vanuit het eerder genoemde cognitieve verval,
waardoor onder andere geheugen- en concentratieproblemen ontstaan. Maar
ook lexico-semantische stoornissen, zowel in taalproductie als taalbegrip zijn
beschreven, die verbeteren met toename van dopamine (51-53).
Slikstoornissen en speekselverlies
Hypokinesie en rigiditeit in het mondgebied kunnen leiden tot kauw- en slikstoornissen.
Bij de idiopatische ziekte van Parkinson zijn ook slikklachten
geen vroeg symptoom. Volgens Müller et al. gemiddeld pas na tien jaar en bij
PSP en MSA na drie tot zes jaar (45). Dat verschil is verklaarbaar, omdat bij
parkinsonismen de spierzwakte of spasticiteit in de orofaryngeale musculatuur
de efficiëntie van het slikken snel kan verslechteren. De frequentie van
slikstoornissen bij parkinsonpatiënten wordt geschat op zo’n 50%, afhankelijk
van de definitie en de ziekte-ernst (54;55). In tegenstelling tot dysartrie, een
stoornis die hoorbaar is zodra de patiënt begint te spreken, is een slikstoornis
niet altijd zichtbaar. Anamnese levert een onderrapportage op (56;57), dus bij
twijfel moet gescreend worden om vast te stellen of er sprake is van een slikstoornis
(58;59), die mogelijk behandeld zou moeten worden.
Het kauwen en doorslikken gaat langzamer en voedsel blijft lang in de mond
voordat de patiënt begint met slikken. Het restloos wegslikken van vast voedsel
gaat moeizamer (60). Slikstoornissen bij de ziekte van Parkinson zijn deels
te verklaren door dopamine tekorten, deels door non-dopaminergeuitval in de
hersenstam, waar zich de centrale ‘pattern generator’ van met name de faryngeale
fase van het slikken bevindt (61;62). De slikstoornissen zijn maar deels
te beïnvloeden door toediening van dopaminepreparaten.
Een aspiratiepneumonie is een beruchte complicatie als gevolg van verslikken,
en vormt in de eindfase van de ziekte één van de belangrijkste oorzaken van
overlijden (63).
Speekselverlies is een karakteristieke klacht die vooral voorkomt bij patiënten
in de gevorderde fase van de ziekte. De frequentie varieert van 30 tot 78%