Drieslag Taal, Praktijkboek Taalbeleid Nederlands in het mbo (2010)

Spanningsveld betrouwbaarheid en
validiteit en kosten
Beoordeling van taal in de praktijk, tijdens de uit te
voeren werkzaamheden, door werkplekbegeleiders in
het bedrijf of in een praktijksimulatie levert de meest
valide gegevens op over beroepsgerichte taalprestaties.
De praktijkmeting is echter alleen betrouwbaar
wanneer de beoordeling wordt uitgevoerd door
meerdere getrainde beoordelaars. Dit dient te gebeuren
aan de hand van ondubbelzinnige beoordelingscriteria,
terwijl de setting constant wordt gehouden.
Dit laatste betekent dat de praktijksimulatie of
-situatie gecontroleerd wordt en deelnemers niet in
heel verschillende situaties op dezelfde onderdelen
beoordeeld worden. Een taaltoets waarbij iedere
leerling dezelfde meerkeuzevragen over dezelfde
tekst beantwoordt onder dezelfde afnamecondities is
altijd betrouwbaarder, maar dan is de relatie met het
taalniveau in de beroepspraktijk weer ver te zoeken.
Vandaar dat meestal gekozen wordt voor een mix
van verschillende beoordelingsvormen.
Taalportfolio als examendossier
Een andere mogelijkheid is op meerdere momenten
gedurende de opleiding taal in de praktijksituaties te
beoordelen en de resultaten te verzamelen. Zo wordt
een examendossier opgebouwd. Voordeel hiervan is
dat er een evenwichtiger en betrouwbaarder beeld
ontstaat vanwege de meerdere meetmomenten en
beoordelaars. Ook kosten en inspanningen kunnen
over een langere periode enigszins gespreid worden.
Door toetsuitslagen toe te voegen en een gesprek te
voeren over het examendossier nemen ook betrouwbaarheid
en authenticiteit toe.
Samenwerking taalassessor en examinator
beroepscompetenties
De komende jaren nemen integrale taalontwikkeling
en beoordeling in de beroepspraktijk toe, omdat
steeds meer scholen inzien dat dit de beste kansen
biedt voor de deelnemers in het competentiegericht
onderwijs. Dat betekent dat ook de assessoren voor
beoordeling van de beroepscompetenties steeds
vaker zullen samenwerken met taalassessoren. U
kunt uitzoeken of deze functies kunnen rouleren in
het team, zodat iedere docent op de hoogte is van
eindeisen en criteria en weet waar hij de deelnemers
naar toe moet brengen. U kunt afspreken hoe de
taalassessor en examinator van de beroepscompetenties
samenwerken en dit laten vastleggen in een
protocol.
Drieslag Taal
stap 9
Toegankelijkheid lesmaterialen
Veel deelnemers hebben moeite met de vakboeken
en de vaktaal van de opleiding. Deelnemers
geven dit desgevraagd zelf aan en het
wordt door veel docenten hartgrondig beaamd.
Deelnemers zijn vaak slecht gemotiveerd om te
lezen, begrijpen lang niet alles wat ze lezen en
hebben moeite met vaktermen en vakterminologie.
Deelnemers luisteren niet goed naar de
uitleg of instructie, geven geen blijk van begrip,
onthouden weinig en voeren regelmatig een
opdracht niet of verkeerd uit. Docenten moeten
instructies en lesstof vaak meerdere malen uitleggen
en voorkauwen. Dit kost enorm veel tijd
en levert veel irritatie op.
Er zijn diverse verklaringen voor het slechte tekstbegrip
van de deelnemers. Vaktaal en vakterminologie
zijn nu eenmaal niet eenvoudig te begrijpen voor
deelnemers die nog niet ingewijd zijn in het vak. Het
gaat vaak om vakwoorden en begrippen die ze nog
niet eerder hebben gehoord of beroepshandelingen
die ze nog nooit hebben uitgevoerd. Daarbij komt
dat de algemene woordenschat van veel deelnemers,
met name die met een anderstalige achtergrond,
niet voldoende is om de uitleg in een keer te begrijpen.
Het is dus zaak om als team te onderzoeken of
de wijze waarop de vaktheorie en de instructies worden
overgebracht wel is afgestemd op het kennis- en
taalniveau van de deelnemers.
De mate van begrip van vakteksten
De meest eenvoudige manier om te onderzoeken of
de vakteksten begrepen worden, is de deelnemers
te bevragen. Bespreek met een groep deelnemers
de verschillende teksten die zij voor hun opleiding
moeten lezen. Vraag welke ze het makkelijkst of
moeilijkst vinden en bespreek waarom. Hiermee
wordt een schat aan informatie verzameld, die aanknopingspunten
biedt om teksten en opdrachten te
herschrijven, te vervangen of op een andere manier
aan te bieden. Daarnaast kunnen samenvattings- of
navertelopdrachten directe informatie opleveren
voor docenten die willen weten of de stof begrepen
wordt.
31
1
stappenplan team