Drieslag Taal, Praktijkboek Taalbeleid Nederlands in het mbo (2010)

Toetsing en beoordeling van Nederlands
Beoordeling, toetsing en examinering van taal horen
bij taalontwikkeling in het onderwijs. Docenten willen
weten wat de deelnemers geleerd hebben en
of hun deelnemers op een hoger taalniveau zijn
gekomen. Taaltoetsing is bovendien nodig om uit te
zoeken of de deelnemer recht heeft op een diploma.
Met een toets kan gemeten worden hoe ver de deelnemer
van het vereiste eindniveau afstaat of waar
de deelnemer met de docent aan moet werken. Er
bestaan veel verschillende vormen voor het toetsen
en beoordelen van taalvaardigheid. Elke toets of
beoordelingssystematiek dient zijn eigen doel.
Van een stijgend taalniveau profiteren zowel cursisten
en docenten, zowel het vak Nederlands als de
praktijkvakken. Op de korte en lange termijn is hier
de meeste winst te behalen voor het beroepsonderwijs.
Het verwezenlijken van deze stijging vraagt om
de nodige aandacht, tijd en middelen voor de inrichting
en programmering van het Nederlands en een
daarop afgestemde beoordeling en examinering.
Keuze voor de toetsvorm
Taaltoetsen afnemen is voor deelnemers belastend
en voor examinatoren arbeidsintensief. Vooral het
afnemen en nakijken van spreek- en schrijftoetsen is
veel werk en dus kostbaar. Om een keuze te maken
voor de inzet van een bepaald instrument moet een
school of docent zich telkens afvragen:
• Welke beslissingen worden straks op basis van de
uitslag genomen?
• Welke informatie wordt met de toets verkregen en
wie gaat daar wat mee doen?
• Welke andere bronnen zijn er? Welke informatie
ontbreekt?
• Staan tijd en kosten in verhouding tot de opbrengst
van de toets?
• Wat zal het effect zijn van de toetsing op het
onderwijs?
Drieslag Taal
Intaketoetsen
De beste bronnen van informatie over het taalniveau
zijn de deelnemer zelf, zijn taalportfolio of behaalde
beroepscompetenties en diploma’s. Het taalniveau
van de instromende mbo’er wordt duidelijk uit eerder
behaalde diploma’s en eindexamenresultaten,
of door het afnemen van een taaltoets. Docenten
moeten weten waar zij de komende tijd met de
deelnemer aan moeten werken: spelling, woordkennis,
leeshouding of grammatica. Hiervoor hebben zij
aanvullende informatie op de niveauaanduidingen
nodig.
Een ander punt is dat bij het gebruik van intaketoetsen
je over informatie van één bepaald meetinstrument
en één bepaald meetmoment beschikt.
Een deelnemer kan enkele weken later op dezelfde
toets heel anders scoren. Vaak blijken deelnemers
op bepaalde taalvaardigheden of taalonderdelen in
de opleiding beter te presteren dan de intaketoets
voorspelde. Men moet de gegevens uit een intaketoets
dus voorzichtig interpreteren en aanvullende
informatie zoeken over de beroepsgerichte taalvaardigheid.
Algemene taaltoetsen
De veelgebruikte landelijk beschikbare algemene
taaltoetsen zijn bestemd voor een brede doelgroep.
Er worden onderwerpen en teksten gekozen waarvan
toetsontwikkelaars denken dat ze onderwerpen
bevatten die voor alle deelnemende deelnemers voldoende
bekend zijn. Is dat niet het geval dan toetst
de toets nauwelijks de taalvaardigheid maar veel
meer algemene kennis en ontwikkeling. Wie vooraf
weinig van het in de toets bevraagde onderwerp
weet, zal uiteraard lager scoren ook al is hij net zo
taalvaardig als een ander, die er wel bekend mee is.
De meest gebruikte algemene taalniveautoetsen
zijn bedoeld om een globaal niveau van een (deel)
taalvaardigheid aan te geven. Algemene taalniveaus
73
4
taalctiverende didactiek