Drieslag Taal, Praktijkboek Taalbeleid Nederlands in het mbo (2010)

Stimuleren van taalgebruik:
taaltaken operationaliseren
Inge van Meelis
Om taalontwikkeling integraal in een opleiding te
kunnen stimuleren zullen alle leden van het team
dezelfde eisen aan het taalgebruik van de leerlingen
moeten stellen, zowel in de vaklessen als in de praktijk.
Gezamenlijk uitdragen wat belangrijk is en wat
van de leerling in de opleiding verwacht wordt qua
taalvaardigheid is een succesfactor voor taalontwikkeling.
Hoe bepaalt een team wat belangrijk is en wat van
leerlingen verwacht mag worden? Hoe raken alle
docenten betrokken bij taalontwikkeling, zien zij hun
verantwoordelijkheid en de mogelijkheden die ze zelf
hebben om een bijdrage te leveren? Een gezamenlijk
opgesteld overzicht van taaltaken is het begin.
Een dergelijk overzicht vormt het uitgangspunt bij
de integratie van taalontwikkeling in vaklessen. Het
biedt een concreet kader voor de inhoud van het
taalonderwijs en de beoordeling van het taalniveau
in examinering.
Taalniveaus praktisch uitgewerkt
De opdracht om te werken aan het verhogen van het
taalniveau is voor de meeste docenten en leerlingen
te abstract geformuleerd. Door het begrip ‘taalniveau’
te expliciteren door taaltaken die behoren bij
het niveau concreet te benoemen wordt houvast
geboden. Taaltaken zijn herkenbaar voor alle docenten
en leerlingen in de (werk)situaties waarin een
beroepskracht talig goed moeten kunnen functioneren.
Ter illustratie volgt een greep uit het taaltakenoverzicht
van de horeca-assistent:
‘Verstaat en begrijpt instructies en aanwijzingen van
collega’s of leidinggevenden over het schoonmaken
van werkomgeving, keukenapparatuur en keukenmachines
volgens de voorschriften en richtlijnen.’
‘Voert een gesprek met de gast of klant over het afrekenen
en neemt van hem of haar afscheid.’
Drieslag Taal
‘Noteert de bestelling zo dat ook voor collega’s duidelijk
is welke bestelling er klaargemaakt moet worden.’
Deze omschrijvingen van de taalhandelingen die
leerlingen in bepaalde situaties moeten kunnen
uitvoeren zijn herkenbaar voor de horecadocent
en –leerling. Door deze manier van benoemen van
taalniveau-eisen worden ook niet-taaldocenten
direct betrokken bij het onderwerp. Voor hen biedt
het inzicht in de mogelijkheden om in projecten en
beroepstaken meer aandacht aan taal te besteden.
Taaltaken inventariseren
Hoe komt elke opleiding nu tot een overzichtelijke
lijst van taaltaken die representatief is voor het
eindniveau en de taaleisen van de opleiding en de
werkvloer? Waar vind je de taaltaken die belangrijk
zijn in het beroep en de opleiding? Het is van belang
dat elk teamlid bij elke stap overlegt, producten
bespreekt, reacties geeft en aanvullingen vraagt. Een
taaldocent of -coach kan niet zonder raadpleging
van zijn teamleden tot een complete lijst komen. De
centrale boodschap is: de kennis én betrokkenheid
van alle docenten en praktijkopleiders is noodzakelijk,
evenals overleg over het belang van de verschillende
taaltaken en de plaats van de taaltaken in beroeps-
en stageopdrachten. Hieronder volgen de verschillende
informatiebronnen:
Het kwalificatiedossier en brondocument
Uitgangspunt voor het opstellen van het taaltakenoverzicht
vormen het kwalificatiedossier van de
opleiding en het brondocument Leren Loopbaan en
Burgerschap. Daarin staan de kerntaken en werkprocessen
beschreven die de leerling moet gaan beheersen.
Taaltaken kunnen daaruit taaltaken worden
afgeleid. Soms staan ze al expliciet benoemd, bijvoorbeeld:
‘De Specialist Audiovisuele productie licht
het concept en/of plan toe aan de opdrachtgever/
67
4
taalctiverende didactiek