Drieslag Taal, Praktijkboek Taalbeleid Nederlands in het mbo (2010)

Leer deelnemers lezen in het vak!
Simon Verhallen
Meestal denkt men bij lezen en leesbevordering aan
leuke en spannende boeken. Daar is veel voor te
zeggen, maar de meeste vmbo’ers zijn geen echte
boekenlezers. Maar ze kunnen wel veellezers zijn of
worden. Dames- en tienerbladen worden door hen
verslonden en er zijn tienduizenden jongens die nooit
een boek aanraken maar Voetbal International helemaal
uitspellen. En veel lezen is op zich al belangrijk.
De leesvaardigheid van jongeren neemt namelijk toe
als ze veel lezen en de groei van hun woordenschat
is er grotendeels mee verbonden. Veel lezen is dan
ook een goed hulpmiddel voor meer leersucces.
Docenten hebben er last van dat hun leerlingen zo
moeizaam lezen en een groot gedeelte van de teksten
niet begrijpen. Ze kiezen er daarom voor om de
stof mondeling te behandelen en toe te lichten. Dit
is een ongewenste ontwikkeling. Het is juist zaak om
te onderzoeken of leerlingen niet veel meer zouden
willen, kunnen en moeten lezen over het vak waar ze
voor leren.
Dit stuk gaat dieper in op een belangrijk aspect van
leesvaardigheid: het tekstbegrip. Wordt de tekst
begrepen? Wordt de informatie in de tekst opgenomen?
Wordt de informatie gebruikt voor het doel
dat de tekstschrijver voor ogen had? Enkele aandachtspunten
bij het succesvol lezen van vakgerichte
en vakgerelateerde teksten komen hieronder aan
bod.
Technisch en begrijpend lezen
Voor tekstbegrip zijn twee soorten leesvaardigheid
nodig: technisch lezen en begrijpend lezen. Kinderen
leren het technisch lezen (aanvankelijk en gevorderd
technisch lezen) in de onder- en middenbouw van
de basisschool. Technisch lezen gaat geleidelijk over
in begrijpend lezen. De kinderen echter van wie de
technische leesvaardigheid niet in een vroege fase
Drieslag Taal
op een goed niveau zit en die daarnaast over een
te kleine woordenschat beschikken, zullen steeds
achterblijven. Met deze leerlingen kan in het vmbo
alsnog aan de technische leesvaardigheid gewerkt
worden. Dat gebeurt gelukkig steeds vaker. Er zijn
verschillende methodieken in omloop. Hoofdpunt is
natuurlijk dat docenten beschikken over instrumenten
om deze zwakke lezers te identificeren.
Begrijpend lezen wordt in de basisscholen in Nederland
meestal geoefend en getraind met aparte
methodes. Dat gebeurt nergens anders in de wereld.
In het vmbo en mbo wordt het werken aan begrijpend
lezen vaak naar het vak Nederlands geschoven.
Maar eigenlijk zou het veel beter zijn als het
begrijpend lezen veel meer aandacht krijgt bij de
zaak- en de beroepsvakken. We zouden de didactiek
van het begrijpend lezen direct aan de teksten van
de vakken moeten koppelen. Werken aan tekstbegrip
bij Nederlands is immers niet meer dan een soort
droogzwemmen. De leestechnieken die daar worden
voorgedaan en geoefend, moeten vervolgens worden
overgedragen naar de plekken waar het echt nodig is:
de vakteksten in de beroepslessen. Voor de transfer
van de bij Nederlands aangeleerde leestechnieken
naar de beroepsvakken is de aandacht en inzet van
de vakdocenten noodzakelijk.
Tekstbegrip en de omvang van de
woordenschat
Succes bij het begrijpend lezen is erg afhankelijk
van de woordkennis van de leerling. Hoe groter de
woordenschat hoe beter het begrijpend lezen. Een
grote woordenschat verwerf je door veel te lezen
en veel aan begrijpend lezen te doen. Het ene is van
het andere afhankelijk, en omgekeerd. Om die reden
is het dus heel verstandig om in het vmbo en mbo
niet alleen veel aandacht aan lezen, maar ook aan
de uitbreiding van de woordenschat te besteden:
59
4
taalctiverende didactiek