download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Zondige steden, preuts platteland?
het ontuchtbedrijf - men derhalve zal moeten opsporen en bewijsmateriaal vinden voor
meerdere feiten. Onder de werking van de sedert vervallen genoemde verordening was het
reeds voldoende aan te toonen, dat bij één feit de verdachte uit winstbejag had gehandeld'.
Kenmerkend genoeg kon in de eerste helft van 1912 'slechts éénmaal proces-verbaal worden
opgemaakt ter zake art. 250bis der Rijkswet, welk artikel zeer gemakkelijk te ontduiken is'.
Kortom, naar het oordeel van Roest van Limburg werd de strijd tegen de ontucht in de
Maasstad door de zedenwet van 1911 niet vooruitgeholpen, maar juist tegengewerkt. Het ge­
meentebestuur van Rotterdam waagde nog een manhafte poging om de clandestiene prosti­
tutie te beteugelen. Net als vrijwel overal elders was het NVP-advies om het wettelijke bor­
deelverbod 'in te bedden' in plaatselijke verbodsbepalingen in 1911 genegeerd, maar enkele
jaren later werd het alsnog opgevolgd. De gemeentelijke verordening van 1910 werd heringe­
voerd, en toen in 1917 achtereenvolgens het kantongerecht en in hoger beroep de rechtbank
oordeelden dat 'eene plaatselijke verordening tot aanvulling van het wettelijk bordeelverbod'
wel degelijk 'verbindende kracht' had, was het pleit beslecht. Roest van Limburg zelf was in­
middels vertrokken uit Rotterdam, maar het sluitingsbevel was terug van weggeweest. 53
Veel
dichtgetimmerd werd er vervolgens echter niet. Al snel constateerde de gemeenteraad dat
ook met de eerder zo beproefde verbodsbepalingen geen greep was te krijgen op de vrije
prostitutie. Gemeenteraadsleden gewaagden zelfs van 'een toestand die bijna dagelijks nog
verslimmert', en werden in die mening bevestigd door de politie. In 1918 rapporteerde deze
dat de overlast door straatprostituees toenam. En in 1921, bijna tien jaar na de inwerkingtre­
ding van de zedenwet èn de sloop van de Polder, achtte het hoofd van de zeden- en kinder­
politie, W. Voskuil, het 'buiten twijfel [...] dat er nu toch in Rotterdam ten minste drie dui­
zend prostituees bestaan - van wie dus bekend is, dat zij de ontucht als beroep of als nevenbe­
roep uitoefenen'/' 4
Preuts platteland?
In de periode 1905-1912 werden zeven enquêtes gehouden die moesten peilen hoe het er
met de zedelijkheid in Nederland voorstond. 55
Eén onderzoek is vooral interessant waar het
gaat om de vraag hoe zedelijk het platteland nu eigenlijk was. Organisator van het onderzoek
was het Informatie-Bureau tot Bescherming van Vrouwen en Meisjes, dat sterk gelieerd was
aan de Nederlandsche Vereeniging tegen de Prostitutie van Hendrik Pierson. Vanuit in totaal
126 kleinere gemeenten (zogenaamde 'Serie B-gemeenten') werden ingevulde vragenlijsten
opgestuurd naar het Informatie-Bureau. Het is, alleen al vanwege dit grote aantal reacties, in­
teressant de uitkomsten van deze enquête eens nader te bekijken. Vooropgesteld zij dat het
geen officieel, systematisch en objectief onderzoek betrof. De in te vullen lijsten werden toe­
gezonden aan bekende, bij voorkeur protestants-christelijke contactpersonen, dan wel aan
minder bekende, maar wel vertrouwde leden van de Vrouwenbond en aanverwante zedelijk­
heidsverenigingen. Gemeenten waar zulke vertrouwenspersonen ontbraken, deden dus al bij
voorbaat niet mee. De uitkomsten dragen daar duidelijk de sporen van. De grote meerder­
heid van de aangeschreven gemeenten was gelegen in de zogeheten protestantenband dwars
53 Zie diverse stukken hieromtrent in: ARA, Mvf, Wettendossier 250, 1912-1918, inv.nr. 462.
54 Aangehaald in MJ. Brusse, Rollerdamsche zedeprenten (2e druk; Rotterdam 1922) 43. Vgl. Hazewinkel, Prostitutiebeleid
in Rotterdam, 22-25.
55 Vgl. Bossenbroek en Kompagnie, Het mysterie, hoofdstuk 12, 'De zondige stad'.
288