download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Liefde in opdracht
ouders haar zouden proberen uit te huwelijken aan een man met meer status dan hij: een En­
gelse prins of de keurvorst van Brandenburg. In dat geval zou hij trachten de hand te krijgen
van de tweede dochter, Albertine.
Een belangrijk deel van Willem Frederiks dagboeken is gewijd aan zijn pogingen om in de
gunst te komen bij de ouders van de prinsessen en bij de prinsessen zelf. Daarin volgde hij
niet slechts een particuliere ambitie. Hij was nadrukkelijk door zijn moeder aangespoord om
alles in het werk te stellen om de hand van Louise of Albertine te winnen, en hij had aan haar
sterfbed moeten zweren dat hij pas met een ander zou trouwen als beiden gehuwd zouden
zijn. Omdat hij zijn belofte serieus nam, liep hij het risico dat hij nog lang zou moeten wach­
ten voor hij zou kunnen trouwen, want Albertine was op dat moment pas acht jaar.
Willem Frederik, die met de dood van zijn moeder alle naaste familie had verloren, had dus
naast de algemene opdracht zorg te dragen voor de voortzetting en de reputatie van het geslacht
Van Nassau-Diez, als speciale opdracht het totstandbrengen van een huwelijk met een Oranje­
prinses. In de praktijk betekende dat, dat hij zijn bestuurswerk in Friesland goed moest doen, dat
hij zich moest onderscheiden in het leger zodat hij daarin, net als zijn voorouders, een hoge
functie zou kunnen bemachtigen, en dat hij zich een prominente plaats moest zien te veroveren
aan het hof in Den Haag. In alle opzichten was het daarom van belang om in de gunst te komen
bij Frederik Hendrik en Amalia van Solms. Dat was niet zo eenvoudig, want Frederik Hendrik,
stadhouder in alle overige gewesten, had ook stadhouder van Friesland willen worden en bleef
het Willem Frederik langdurig kwalijk nemen dat hij hem daarin niet was tegemoet gekomen.
Willem Frederik begaf zich elk voorjaar naar Den Haag, en 's zomers vergezelde hij Frede­
rik Hendrik als vrijwilliger te velde. Hij was eigenlijk alleen in de winter enige maanden in
Friesland. Ondanks zijn vasthoudendheid slaagde hij er pas op de lange duur in zich te reha­
biliteren. Toen hij van Amalia van Solms voldoende blijken van genegenheid .had ontvangen,
waagde hij het om met haar te spreken over een mogelijk huwelijk met een van haar dochters.
Hoewel hij de moed niet had opgegeven om het hart van Louise te veroveren, probeerde hij
tegelijkertijd van Amalia de garantie te krijgen dat hij te zijner tijd met Albertine zou mogen
trouwen. Albertine was nog maar negen, maar het viel te proberen of er alvast zaken konden
worden gedaan. Haar zusje Henriette was anderhalf jaar eerder, toen ze nog geen vijf was,
reeds beloofd aan de oudste zoon van de graaf van Oost-Friesland.
Tot zover beantwoordt het hier geschetste beeld aan alle gevestigde voorstellingen omtrent
het huwelijksleven in hogere kringen in de 17e eeuw. Dat huwelijken in hoog-adellijke krin­
gen werden gearrangeerd, is natuurlijk geen nieuws, en aangezien ze meestal op zakelijke of
politieke gronden werden gearrangeerd, ligt het voor de hand dat de gevoelens van de part­
ners geen hoge prioriteit hadden in de overwegingen die leidden tot een huwelijkskeuze.
Toch is het interessant om iets te vernemen over die gevoelens. Hoe was het om in opdracht
iemand het hof te maken en te trouwen? Stond gearrangeerd gelijk aan liefdeloos, en waren
de uitingen van liefde tijdens de vrijage slechts vorm of kwamen er ook emoties aan te pas?
Hoe vanzelfsprekend waren voor- en buitenechtelijke relaties, en wat hielden die in? Het is
maar hoogst zelden dat we daar iets over vernemen, en het is een van de bijzondere aspecten
van de dagboeken van Willem Frederik dat daarover het een en ander te berde wordt ge­
bracht. Niet dat hij zijn gevoelens systematisch analyseerde: hij deed verslag van de manier
waarop hij zich van zijn opdracht kweet, maar dat ging gepaard met zoveel complicaties en
verwarring dat hij er behoefte aan had om van tijd tot tijd zijn gedachten te ordenen, en dat
stelt ons in staat om die enigszins te volgen.
2."»r,