download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

More documents

Recommendations

Info

Liefde in opdracht dat God hem zou bijstaan om de 'oude Adam' te doden. 52 Maar dat lukte niet erg. Toen hij aan het begin van de winter in Den Haag afscheid had genomen van Sophie, was hij eerst naar Haarlem en Naarden gegaan. In Naarden, tekende hij aan, 'daer wass een hubse vriester [...] N.B.'. Twee dagen later: 'N.B. ick had 's morgens een ongeluck mit de handt'. 53 In de weken daarna had hij veel geestelijke werken gelezen en hij had zelf ook een aantal religieus geïnspireerde beschouwingen geschreven. In zijn evaluatie van het voorbije jaar dankte hij God 'dat ick mij bij ghen hoere heb geleit en mijn flets besudelt, hoewel ick dicwils genegentheit dahrtoe heb gesocht en gehadt'. Dankzij de bijstand van de Heer was hij er niet toe gekomen: 'heb ick maer eens mit eenen op de waeghen geseten, doch ghen quaet gedaen en mij mahr eens vergeten, te Swartesluijs, mit de handt; de rest iss al in den droom ge schiet, soodat ick dahr niet voor kan andtwoorden, en hoop de Heere sal mij dat niet toe- reeckenen'. 34 In 1649 had hij aanzienlijk meer te verantwoorden. Op 26 juni, noteerde hij, 'heb ick dat L. gekust'. En op 2 juli: 'ick heb het gedaen'. Eindelijk had hij prins Willem, die in dit soort zaken ondanks alles zijn held was, met suc ces weten te imiteren. 'L' was zijn codenaam voor Trees, een zusje van prins Willems vrien dinnen Amelie en Florentine van Brederode. In de weken daarna volgden de ontmoetingen met L elkaar in hoog tempo op. In de alma nak werden ze genummerd. Vervolgens werd hij gegrepen door een panische angst dat Trees- je zwanger geraakt zou zijn. Tot zijn opluchting vertelde ze hem dat er geen reden voor be zorgdheid was: 'L. iss noch wel te passé en heeft haere stonden, als mij selfs gesecht heeft', no teerde hij op 9 juli. 55 De volgende dag ging hij naar de kerk, naar de dienst ter voorbereiding van de avondmaalsviering. 'L. heeft mij wedrom verhaelt, dat se stonden had en dat het gheen swaricheit mit haer had'. In zijn evaluatie van de voorbije maand schreef hij vervol gens: 'heb mijn tijt in vrolijckheit doorgebracht den meesten tijt en soude dien heel wel heb ben geamployeert, had ick mij niet verloopen in dronckenschap eens oft tweemahl en dahr- nae in hoereri seuvenmaehl [...] ick weet niet, hoe ick den duijvel, de werelt, mijn vleesch sooveul ruijm heb gegeven en mij soo laeten vallen, daer ick oover twe jahr mij voor gewacht heb; die mensch iss swack'. De volgende dag bezocht hij het heilig avondmaal. Drie dagen la ter bezweek hij weer, en meteen twee keer op een dag, waardoor de score op negen kwam. 'Een leelijcke, vilaine daet', noteerde hij in zijn almanak. Eindjuli was de score opgelopen tot veertien, de 28e noteerde hij: 'noit beter'. Maar de week daarop raakte hij weer in paniek bij het idee dat Treesje zwanger zou kunnen zijn. Hij was bang dat hij dan gechanteerd zou wor den. 'Ick heb verstaen mit vreuchde en seer groote blieschap, dat alles wel iss, en heeft sie haere maenden en stonden [...] Ick [heb] L selfs besichtiget en het gesien, dat het de ston den sijn, soodat ick niet kan bedroogen worden. Als ick mij nu mahr still hold en voorsichtich [...]; most nu in 't toekomende wijs wesen, mij voor diergelijcke wachten'. God was hem deze maand weer genadig geweest, besefte hij, 'die mij niet heeft getracteert en gehandelt als wel verdienstich had, wandt hebbende wedrom gesondicht tegens mijn voor- nehmen en belofte [...]; ick had kunnen gestraft worden, dat L wass swahr geworden; soo iss het doch niet geschiet, en ben ick voor ditmahl noch vrie gekomen [...]. Ick danck de Heer 52 GP, 10-4-1649, 17-4-1649, 10-5-1649. 53 GP, 17-12, 19-12-1648. 54 GP, 9-1-1649. 55 GP, 26-6-1649, 28-6-1649, 2-7-1649, 5-7-1649, 7-7-1649, 9-7-1649. 254
Liefde in opdracht voor dese en alle genaeden'. Maar de volgende dag moest hij aantekenen: 'ick heb het niet kunnen laeten te doen. 15'. Op zijn verjaardag, de week daarop, maakte hij opnieuw voornemens: 'ick moet den ouden Adam dooden en worden een nieuwen en vollekomenen mensch'. Hij bad de Heer om kracht, omdat 'den ouden Adam alletijt om mij gaet als een briesende leeuw, door den duijvel gedreven'. 56 Maar de score bleef oplopen. 'Ick verliep mij wedrom in hoereri', noteerde hij eind oktober, 'doch had groote leetwesen en rauw dahrvan en twiefelde niet off het iss mij vergeven'. 57 . Zo doorstond hij maandelijks dezelfde cyclus van lust, angst en berouw. Slot In november vernam Willem Frederik dat Sophie van Haren ernstig ziek was. Ze was net als hij in Den Haag en hij ging haar opzoeken. Aan het einde van de maand ging het bergaf waarts met haar toestand en op 30 november stierf ze. Haar vader kwam de slag niet meer te boven. De dag na het overlijden van Sophie moest Willem constateren dat Van Haren 'heel swack' en 'bedroeft' was, en het werd in de dagen daarna alleen maar erger. Op 9 december noteerde hij: 'ick sach de heer Haeren sterven te half tien'. Het was de dag dat Sophie begra ven zou worden. Willem woonde de begrafenis nog bij en vertrok vervolgens naar Leeuwar den. 58 In deze situatie besloot Willem Frederik zijn beleid radicaal te wijzigen en mee te doen met het plan van prins Willem om met een leger Amsterdam te bezetten, in de onwezenlijke hoop zo zijn grootste tegenstanders op de knieën te kunnen krijgen. Zo veroverde Willem Frederik zijn plaats in de vaderlandse geschiedenis, maar sinds de 'ontdekking' van zijn dagboeken kan daar een plaats in de mentaliteitsgeschiedenis aan worden toegevoegd. In tegenstelling tot de meeste andere dagboekschrijvers deed Willem Frederik uitgebreid verslag van zijn po gingen om zijn opdracht in het leven te verenigen met zijn persoonlijke behoeften en zijn morele opvattingen. In zijn dagboek legt hij eenzelfde soort openhartigheid aan de dag als Samuel Pepys, gepaard ook met eenzelfde soort schuldbesef en tobberigheid over bedreven zonden als bij Pepys. 59 Over 'liefde' als zodanig doet hij geen rechtstreekse uitspraken, maar uit zijn notities blijkt wel dat allerlei daarmee geassocieerde emoties een rol speelden, ook al ging het om vrijages waarvoor liefde niet de grondslag vormde. De aantekeningen van Willem Frederik doen verslag van een interne tweestrijd tussen 'passie' en 'interest' en hebben onge twijfeld een functie gehad als ondersteuning van de beheerste rationaliteit die hij, met het oog op zijn ambities, voortdurend aan de dag probeerde te leggen. Die strijd (die door Wil lem Frederik, zoals door iedereen in de 17e eeuw, in morele en religieuze termen werd gevat) was, zoals elke lezer van Norbert Elias weet, een essentieel bestanddeel van hofcultuur, maar het is maar zelden dat er verslag van wordt gedaan en dat wij er inzicht in kunnen krijgen. 56 GP, 10-9-1649. 57 GP, 30-10-1649. 58 GP, 1-12-1649, 3-12-1649, 7-12-1649, 9-12-1649. 59 Robert Latham en William Matthews (red.), The Diary of Samuel Pepys I (Londen 1970) xcvii-cxxxvii. 2:>r>
Page 2 and 3:
Holland, historisch tijdschrift Hol
Page 4 and 5:
Inleiding liefde en de gevolgen van
Page 6 and 7:
Inleiding Aib. 1. Liefde in Holland
Page 8 and 9:
Hans de Waardt 'Dat sy die vrouwen
Page 10 and 11:
'Dat sy die vrouwen lieff hebben' A
Page 12 and 13:
'Dat sy die vrouwen lieff hebben' z
Page 14 and 15:
'Dat sy die vrouwen lieff hebben' A
Page 16 and 17: 'Dat sy die vrouwen lieff hebben' l
Page 18 and 19: 'Dat sy die vrouwen lieff hebben' d
Page 20 and 21: 'Dat sy die vrouwen lieff hebben' K
Page 22 and 23: 'Dat sy die vrouwen lieff hebben' A
Page 24 and 25: 'Dat sy die vrouwen lieff hebben' v
Page 26 and 27: 'Dat sy die vrouwen lieff hebben' m
Page 28 and 29: Heinsius en Rossa het a-priori inge
Page 30 and 31: Heinsius en Rossa verscheen hiervan
Page 32 and 33: Heinsius en Rossa het punt staat we
Page 34 and 35: Heinsius en Rossa laat dat mijn hui
Page 36 and 37: Heinsius en Rossa af van Rossa wijs
Page 38 and 39: Heinsius en Rossa Die ghy benomen h
Page 40 and 41: Heinsius en Rossa Afb. 3. Roeloff W
Page 42 and 43: Heinsius en Rossa der Myle, de scho
Page 44 and 45: Liefde in opdracht geweest en wie h
Page 46 and 47: Liefde in opdracht latie. De prins
Page 48 and 49: Liefde in opdracht Willem Frederik
Page 50 and 51: Liefde in opdracht brief met Louise
Page 52 and 53: Liefde in opdracht nier van 1645 ve
Page 54 and 55: Liefde in opdracht Afb. 3. Henry Ch
Page 56 and 57: Liefde in opdracht Ze hoopte de zaa
Page 58 and 59: Liefde in opdracht schuldigingen va
Page 60 and 61: Liefde in opdracht mevrouw Van Gram
Page 62 and 63: Liefde in opdracht danste Louise ni
Page 64 and 65: Liefde in opdracht Om Gods zegen te
Page 68 and 69: Rein van der Wiel De onbeantwoorde
Page 70 and 71: De onbeantwoorde liefde van Eduard
Page 84 and 85: Martin Bossenbroek en Jan H. Kompag
Page 86 and 87: Zondige steden, preuts platteland?
Page 108 and 109: Boekbesprekingen En ook deze ongewi
Page 110 and 111: Boekbesprekingen en 1620 en naar he
Page 112 and 113: Boekbesprekingen verhaal van mevrou
Page 114 and 115: Boekbesprekingen die van de omligge
Page 116 and 117:
Museumnieuws Dekker voordat hij het
Page 118 and 119:
Museumnieuws Afb. 3. Mimi Hamminck
Page 120 and 121:
Museumnieuws Multatuli dacht het Le
Page 122 and 123:
Museumnieuws dat haar man nu eenmaa
show all

download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?