download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Heinsius en Rossa
Deze brief is gedagtekend op 25 januari en moet uit 1602 stammen, het jaar waarin de Auria­
cus uitkwam. De brief van 21 april en dus ook de dood van Johanna kunnen bijgevolg in 1602,
1603 of 1604 gedateerd worden.
Er is een aantal punten waardoor Johanna in het profiel van Rossa zou passen. Op de eer­
ste plaats komt haar adellijke afkomst overeen met de hoge komaf van Rossa. Ze was daardoor
een voor Heinsius onbereikbaar meisje. Bovendien moet hij haar regelmatig gezien hebben
in Den Haag of in Noordwijk. Maar het is ook goed denkbaar dat Johanna vaak in Leiden ver­
bleef in het huis aan de Oude Oosterlingplaats, samen met haar ouders of in het gezelschap
van één of meer broers. Tot slot is het zeer goed voorstelbaar dat iemand uit de familie Van
der Does naar Wiesbaden ging om te kuren; de pest maakte namelijk vele slachtoffers in het
gezin. Op grond van de jaartallen is echter de conclusie onontkoombaar dat Johanna niet
Rossa kan zijn geweest. Ze was maar iets meer dan een jaar ouder dan Heinsius en overleed
tussen 1602 en 1604.
Er moeten echter rond 1600 meer meisjes Van der Does in Leiden gewoond hebben. Be­
halve de tak van Janus Dousa was er namelijk nog een tak van de adellijke familie die altijd
nauw met Leiden verbonden is geweest: die van Jacob Hendriksz van der Does. Deze Jacob
was tijdens het tweede beleg van Leiden in 1574 gouverneur, samen met Janus Dousa. Hij
kwam in 1577 om te Rhoon, maar liet bij zijn vrouw Clara van Adrichem elf kinderen na, on­
der wie bijvoorbeeld Pieter, die schout van Leiden was in de jaren 1588-1592. Janus Dousa be­
schreef de kinderen van Jacob in zijn genealogie, maar wat hun nazaten betreft zijn er vele
open einden. Bovendien waren er in Leiden Van der Doessen die niet in Janus' genealogie
voorkomen, maar wel tot de adellijke familie lijken te hebben behoord. Er was bijvoorbeeld
een Gijsbregt Hendriksz van der Does, die schepen was in de jaren 1576-1579, en bij de volk­
stelling van 1581 wordt een jonkheer Hendrik van der Does vermeld. 31
Het lijkt erop dat niet
alle genealogische gegevens over de familie Van der Does nu nog voorhanden zijn. De kans
dat Rossa onomstotelijk met iemand uit het geslacht Van der Does geïdentificeerd zou kun­
nen worden, is daardoor miniem.
Liefde en ambitie
Al ben ik er niet in geslaagd Rossa te identificeren, het is toch duidelijk dat zij een meisje van
vlees en bloed moet zijn geweest en in welk milieu zij gezocht moet worden. Heinsius had zich
als object van zijn liefde en liefdespoëzie een meisje gekozen uit een adellijke familie, of op
zijn minst uit regentenkringen. Haar aanzienlijke afkomst moet voor hem heel belangrijk zijn
geweest, wat overigens helemaal niet uitsluit dat zijn liefde voor Rossa oprecht geweest kan
zijn. Heinsius wilde niets liever dan zich distantiëren van de burgerkringen waaruit hij afkom­
stig was, en ontstijgen aan het milieu van de Vlaamse vluchtelingen, op wie in Holland enigs­
zins werd neergekeken. Al sinds zijn studententijd was hij gewoon zich in uitstekend gezel­
schap te bevinden. Naast eerder genoemde personen als Scriverius en Grotius bevonden zich
onder degenen die hij in Leiden leerde kennen, met name tijdens de privaatcolleges van Sca­
liger, niet de geringsten: Mamix van St. Aldegonde, Prins Frederik Hendrik en Cornelis van
31 Magistraatslijsten 1260-1641. Gemeentelijke Archiefdienst Leiden (Leiden 1987) 66 en 69; GAL, Volkstelling van
1581; Ibidem, Henri Glabbeek van der Does, 'Oorsprong en Stam Lystvan het Adellyck Geslacht van Van der Does'
(manuscript LB 5384, GAL 1849) 35-36.
229