download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Heinsius en Rossa
Die ghy benomen hebt door u gesicht, u leden,
U schoonheyt sonder maet, zijn wijsheyt en de reden,
Die ghy gebonden houdt, en toomt met uwe deucht,
Dat hy hem in zijn leet volkomelick verheucht. (...) 18
In zijn Latijnse gedichten richtte Heinsius zich dus over het hoofd van Rossa heen tot andere
geadresseerden, van het mannelijk geslacht. Wie waren dat?
Een deel van het antwoord is natuurlijk dat Heinsius een literaire prestatie wilde leveren.
Hij wilde zich binnen de Latijn lezende bovenlaag van de bevolking als dichter doen gelden,
een 'Leidse Propertius' zijn. Met name in de academische wereld waarin hij verkeerde was het
heel gewoon dat men gedichten schreef. Deze las men van elkaar en vaak werden ze ook ge­
publiceerd. Vele humanisten met wie Heinsius bevriend was, als Janus Dousa, Petrus Scriveri­
us, Hugo de Groot en Dominicus Baudius, publiceerden bundels met hun gedichten. Aan De
Groot was het derde boek van de Elegiae opgedragen en aan Petrus Scriverius de Monobiblos.
Maar zijn belangrijkste 'literaire vriendschap' onderhield Heinsius met Janus Dousa. Hoewel
het leeftijdsverschil tussen Dousa en Heinsius 35 jaar bedroeg, hadden zij een innige band.
De twee hebben een uitvoerige correspondentie onderhouden, waarvan achttien brieven van
Heinsius aan Dousa bewaard zijn gebleven. 19
De band tussen hen was grotendeels gebaseerd
op een gedeelde belangstelling voor de dichtkunst. Al snel was Dousa Heinsius' patroon op
het gebied van de poëzie, zoals Scaliger dat was op het gebied van de filologie. Heel wat dagen
besteedden ze samen aan de poëzie. Ze vereerden elkaar met gedichten, meestal in het La­
tijn, maar ook wel in het Nederlands. 20
Hun relatie was bijna als die van een vader en een
zoon: 'De zeer rechtschapen grijsaard hield heel erg van de jongeman, en op zijn beurt ver­
eerde de jongeman de grijsaard', zo schreef Heinsius enkele jaren na Dousa's dood in een au­
tobiografische schets. 21
En in de voorrede van zijn tragedie Auriacus schreef hij dat Dousa
hem altijd als een zoon had behandeld. 22
Ook van Dousa's kant werd de relatie als zodanig er­
varen; intimus suus ('zijn boezemvriend'), zo werd Heinsius door Dousa gekarakteriseerd. 23
Desondanks bleef er een belangrijk verschil tussen de twee vrienden bestaan, vanwege het feit
dat Dousa tot de adelstand behoorde. Heinsius begon zijn brieven steeds met de aanhef Nobi-
lissime domine ('Hoogedele heer') en ondertekende ze doorgaans met de woorden Nobilitatis
tuae admirator ('Bewonderaar van uw adel').
Dousa woonde sinds 1591 op het Voorhout in Den Haag, nadat hij de functie van raadsheer
bij de Staten van Holland had gekregen. De afstand tussen Den Haag en Leiden heeft echter
het contact tussen Dousa en Heinsius niet in de weg gestaan. Heinsius kwam vaak naar Den
Haag om zijn patroon te bezoeken, waarschijnlijk gecombineerd met bezoeken aan zijn vrien­
den Paul Choart de Buzanval, de Franse gezant, en Hugo de Groot, die zich in 1599 als advo­
caat in Den Haag had gevestigd. Ook nodigde Dousa Heinsius wel uit naar zijn landgoed in
Noordwijk, waar de adellijke familie vooral 's zomers verbleven zal hebben. Omgekeerd ver-
18 Dan. Heinsii Nederduytsche poëmata (Amsterdam 1616) 13-14; het gedicht is ook tc vinden in: Gerrit Komrij, De Nederlandse
poëzie van de zeventiende en eiehtliende eeuw in duizend en enige gedichten (Amsterdam 1986) 91-92.
19 BM, ms. Burney 371, fol. 37-54.
20 Over wederzijdse Nederlandstalige lofdichten: W. Vermeer, 'Een "briefwisseling tussen Jan van der Does Sr. en Daniël
Heyns', Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde 96 (1980) 161-189.
21 'Deperibat enim adolescentem innocentissimus senex, senem vicissim colebat adolescens.' Uit: Joannes Meursius
(red.), ïüuslris Academia I.ugd-lialava (Leiden 1613).
22 Heinsius, Auriacusï, 200-201.
23 CL. Heesakkers, Janus Dousa enzijn vrienden (Leiden 1973) 42, geciteerd uit Dousa's geschrift Echo van 1603.
226