download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Heinsius en Rossa
laat dat mijn huis zijn, Jupiter,
laat mijn liefde daar een toevlucht en rust vinden. (vss. 11-18)
Bijzonder aan dit gedicht is dat Heinsius vermeldt dat hij met zijn geliefde door de stad wan­
delt, en dat nog wel gearmd (iunctus). Doorgaans is hij namelijk slechts haar minnaar op af­
stand. Ook in de elegie Nerts Venus ('De spinnende Venus', El. 1,12) is er sprake van weder­
zijdse genegenheid. Rossa had Heinsius stiekem bij haar thuis uitgenodigd. Maar de moeder
betrapte hem in de hal, moest lachen en verzocht hem toen haar meisjes te vergezellen,
waarna ze gingen zingen. Deze gedichten duiden erop dat er in de loop der jaren een perio­
de van toenadering geweest is van Rossa's kant.
Een profiel van Rossa
Het meest komen we over Rossa te weten uit de elegie Ad Iacobum Vischerum (El. 111,13), waar­
in Heinsius ingaat op de vraag van ene Jacob Vischer wie toch die Rossa was. Heinsius liet zijn
gedichten al vóór de publicatie in 1603 wel eens lezen in zijn kennissenkring, en kennelijk
had deze Vischer ze ook onder ogen gekregen. Heinsius dient Vischer middels deze elegie
van repliek met de mededeling dat de naam van zijn geliefde geheim blijft, net zoals het voor
de lezer onbekend is wie de Lesbia van Catullus was, of de Cynthia van Propertius. Maar een
aantal andere dingen wil hij wel noemen. De plaats waar zijn liefde ontvlamd is, is 'het be­
roemde Leiden' (vs. lf), de plek waar Janus Dousa ooit de Spanjaarden versloeg, nadat hij
eerst zelf getroffen was door de pijlen van Ida, zijn vrouw Elizabeth van Zuylen (vs. 21-22).
Ook de duur van zijn verliefdheid wil Heinsius wel prijsgeven: 'Het is al de derde oogst en
even vaak is de koude ontdooid', sinds hij verliefd is, zo schrijft Heinsius (vs. 27): een poëti­
sche omschrijving voor 'driejaar'. Als men bedenkt dat de bundel uitkwam in de tweede helft
van 1603 en als men vandaar drie jaar terugrekent, zou dat betekenen dat de liefde op zijn
laatst ontstaan is in de tweede helft van 1600." Dat is mogelijk, maar Heinsius werd door zijn
vader in de periode van eind 1599 tot oktober 1600 naar Vlissingen teruggehaald. Het gedicht
aan Vischer zou dan kort voor het uitkomen van de dichtbundel in 1603 geschreven moeten
zijn. Het is ook denkbaar, dat het gedicht eerder geschreven is en dat Heinsius' liefde voor
Rossa al in 1598 of 1599 begonnen is. Maar in de derde elegie uit boek IV, die pas in 1606
werd uitgegeven, wordt eveneens gezegd dat er drie zomers en drie winters verstreken zijn,
sinds de liefde begonnen is. Heeft Heinsius zich hier misschien vergist in het aantal jaren?
Waarschijnlijker is dat hij in dit geval een elegie die hij al eerder geschreven had, alsnog ge­
publiceerd heeft in 1606.
Een volgend onderwerp in de elegie aan Jacob Vischer is het uiterlijk van Rossa. Vreemd
genoeg schrijft Heinsius te hopen dat ze niet knap wordt gevonden, omdat - zo voegt hij toe -
hij haar dan voor zichzelf kan houden. Denk maar aan de problemen die de schoonheid van
Helena opleverde, schrijft hij. Hij lijkt te impliceren dat zijn geliefde ook daadwerkelijk niet
knap was. Het oordeel van een ander kan hem niet schelen, zolang zij hem maar bevalt (vs.
63-64). Het voorkomen van Rossa komt nogmaals ter sprake in elegie 111,9. Hier verdedigt
Heinsius zich tegen iemand die hem steeds voor de voeten werpt dat het vreemd is, dat hij
14 Uit een brief van Hugo Grotius aan Heinsius van 21 juli 1603 blijkt dat Heinsius' poëmata nog moeten verschijnen-
P.C. Molhuysen (red.), Briefwisseling van Hugo Grotiusl 1597-17 Augustus 1618 ('s-Gravenhage 1928) 37
222