download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Heinsius en Rossa
af van Rossa wijst, geeft Monobiblos, 8. Hoewel we, als gezegd, de gedichten uit dit boek minder
letterlijk mogen nemen, is het feit dat hier gezegd wordt dat Rossa per schip terugkeert Mat-
tiacis ab oris, 'uit Wiesbaden', een zo specifiek gegeven, dat het wel biografisch moet zijn. Het
past ook uitstekend in het beeld dat we inmiddels van Rossa hebben, want het was uiteraard
voorbehouden aan mensen uit gegoede kringen om naar het kuuroord Wiesbaden af te rei­
zen. Dat hoefde overigens niet te zijn omdat ze ziek waren. Volgens een 16e-eeuws boek over
baden waren de warmwaterbronnen van Wiesbaden - die bezocht werden vanuit ver weg ge­
legen plaatsen - goed voor gespannen zenuwen en verwarmden ze door de kou verzwakte le­
dematen. Ook namen ze alle vuil weg, dat de huid aankleeft uit zweren en schurft. 15
Dit laat­
ste zou misschien een aanwijzing kunnen zijn dat men vanuit Leiden naar Wiesbaden ging
om zich te wapenen tegen de pest, die in de eerste jaren van de 17e eeuw in Leiden vele
slachtoffers maakte.
De elegie In amicam, quae senem rivalem praeferebat ('Aan mijn vriendin, die aan een oudere
rivaal de voorkeur gaf, El. IV,5) uit de uitgave van 1606, is geschreven naar aanleiding van de
verbintenis die Rossa inmiddels is aangegaan met een andere man. Of dat een verloving dan
wel een huwelijk is, blijft onduidelijk, definitief is het wel. Haar uitverkorene is nogal oud, en
Heinsius vraagt zich af hoe Rossa in godsnaam 's nachts met zo'n levend lijk in bed kan liggen
dat de hele nacht niets met haar doet (vs. 17-20). Zoals hierboven al gezegd, vermoedt Hein­
sius dat hij afgewezen is omdat hij te jong is: 'Is er iemand die een paar jaar een punt zou vin­
den, of die meent dat iemand die nog te jong is geen man kan zijn?' (vs. 11-12). Ook denkt
Heinsius dat Rossa voor de bruidsgift gevallen is, die hijzelf niet te bieden had, en waarschuwt
nog eens dat het niet om rijkdom gaat in het leven, maar om de liefde: 'Pas ervoor op, meis­
jesjaren te tellen als rijkdom: de bruidsgift groeit zeer groot door hetjarental, maar het leven
verdwijnt.' (vs. 57-58). Kennelijk was Rossa's verbintenis met haar canus amator ('grijze min­
naar') voor Heinsius zo'n afknapper dat zijn verliefdheid ophield. Over haar verdere leven
vernemen we niets.
Samenvattend kunnen we het volgende profiel van Rossa geven. Het gaat om een meisje
dat Heinsius rond het jaar 1600 in Leiden heeft leren kennen en dat daar waarschijnlijk ook
woonde. Ze was een aantal jaren ouder dan Heinsius: laten we zeggen dat ze in 1603 (toen
Heinsius 23 was) tegen de dertig liep. Ze was van goede, misschien zelfs adellijke, komaf. Wat
haar voorkomen betreft weten we dat ze klein was en mogelijkerwijze niet erg knap. Tot slot
weten we dat ze tussen 1603 en 1606 met een oudere man trouwde.
Deze gegevens geven mijns inziens geen enkele aanleiding om te veronderstellen dat Hein­
sius met Rossa niet een echt bestaand meisje op het oog heeft gehad. Deze veronderstelling
wordt nog versterkt door elegie 1,3, gericht aan een heel ander meisje, Nerine."' Heinsius
spreekt dit meisje in het gedicht aan als amica ('vriendin') en mea Vita ('mijn Leven'), bewoor­
dingen die hij ook voor Rossa gebruikt. In het gedicht gaat hij in op Nerine's verwijt dat hij zo
kort is, waarbij hij allerlei argumenten aanvoert dat het niet handig is zwaar en groot te zijn.
Het is een schande een mooi meisje te zwaar
te belasten, en dat zij machteloos een enorme last moet torsen.
Klein zal ik uitgestrekt in je lieve armen liggen:
ik zal niet als een enorme last in je schoot komen,
15 De balneis omnia quae extant apud Graecos, Latinos, et Arabas (Venetië 1553) fol. 297v.
16 Ellinger, Geschk.hu, 177, meldt vrefemd genoeg dat dit een gedicht over Rossa is.
22 1