download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Heinsius en Rossa
verscheen hiervan een herziene uitgave die met een aantal gedichten was uitgebreid, waarvan
er wederom een aantal aan Rossa waren gewijd. 10
Ik zal hier de draad van Heinsius' leven niet uitgebreid verder volgen, want de liefde voor
Rossa heeft hoogstens tot 1606 geduurd. We horen daarna nog van andere geliefden, onder
meer van ene Thaumantis, en uiteindelijk trouwde Heinsius in 1617 met Ermgard Rutgers, de
zuster van zijn vriend Jan Rutgers, die diplomaat in Zweden was. Heinsius bekleedde verschil­
lende professoraten, werd bibliothecaris en secretaris van de universiteit. Zijn filologische en
literaire werk bracht hem nationaal, maar zeker ook internationaal, een roem die destijds
even groot was als die van zijn vriend en tijdgenoot Hugo de Groot. Door zijn grenzeloze am­
bitie raakte hij echter ook in een aantal ruzies verzeild, waardoor hij op latere leeftijd bekend
kwam te staan als een verbitterd man.
Liefde en letteren
Wie in de tijd van de vroege Renaissance iets literairs op schrift stelde, nam zich de klassieke
Romeinse auteurs (en vaak ook de Griekse) ten voorbeeld. Op de Latijnse school werden de
leerlingen daar ook duchtig in getraind. Ze moesten hele stukken tekst van klassieke auteurs
uit hun hoofd leren, ze oefenden zich in het spreken van Latijn en ze werden ook getraind in
het schrijven van poëzie in deze taal. Die Latijnse scholing was dan ook nodig in het maat­
schappelijke leven waarvoor ze werden opgeleid. De internationale voertaal, zeker in de aca­
demische wereld, was het Latijn, en alle belangrijke literaire en wetenschappelijke werken
werden in het Latijn geschreven. In de literatuur kwam weliswaar geleidelijk een ontwikkeling
op gang om in de volkstaal te schrijven. Halverwege de 16e eeuw begonnen in Frankrijk de le­
den van de dichtersgroep Pléiade, met Pierre de Ronsard als bekendste vertegenwoordiger, in
het Frans te dichten. Hoewel dit een grote vernieuwing was, bleven zij voor het overige navol­
gers van de klassieke voorbeelden, zij het nu in hun moedertaal. In de Zuidelijke Nederlan­
den gingen vervolgens dichters als Jan van der Noot en Lucas d'Heere in de periode 1560-
1580 gedichten naar de klassieke modellen in het Nederlands schrijven. Maar in de Noorde­
lijke Nederlanden was dat rond 1600, toen Heinsius in Leiden studeerde en zijn liefdesge­
dichten schreef, nog heel ongebruikelijk. De eerste stappen in die richting waren gezet door
Jan van Hout, de stadssecretaris van Leiden, en ook Janus Dousa schreef een paar gedichten
in het Nederlands. Daniël Heinsius was zelf een van de eersten die een enigszins omvangrijk
oeuvre in het Nederlands schreven. In het eerste decennium van de 17e eeuw begon hij
daarmee en het resulteerde in een bundel Nederduytsche poëmata, die in 1616 door zijn vriend
Petrus Scriverius werd uitgegeven. Constantijn Huygens, die een generatie jonger was dan
Hemsius, schreef zijn werk voor de ene helft in het Latijn en voor de andere in het Neder­
lands, terwijl een auteur als PC. Hooft in dezelfde tijd al zijn hele oeuvre in het Nederlands
schreef.
In de periode waarover wij het hier hebben, was Latijn echter nog de norm. Alhoewel hij
ook een gedicht voor Rossa in het Nederlands maakte, hield Heinsius bij het schrijven van
218
an. Heinmpoematum nova editio auctioremendatiorque ... (Lugduni Batavorum apud Johannem Maire 1606). Een moerne
editie van de elegieën van Heinsius bestaat niet. Slechts twee van de in dit artikel genoemde elegieën zijn met
verta mg tn bloemlezingen te vinden: Monobiblos 3 in: Pierre Laurens (red.), Musae reduces. Anthologie "de la bah, /„/;
ne dans lEurope de la Rena,ssance II (Leiden 1975) 184-187, en Monobiblos 4 in: j.P. Guépin, Typisch Neder^ Z L a
Ujnsepoezu (Groningen 1993) 46-47. Fragmenten in vertaling in: Becker-Cantarino, Danül Heinsius