download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Museumnieuws
Multatuli dacht het Legioen een hiërarchische
structuur toe, overeenkomstig de katholieke kerk,
met hemzelf' als onfeilbare paus aan het hoofd.
De meisjes zouden zijn bevelen onvoorwaardelijk
moeten gehoorzamen. Maar ze kregen er ook wat
voor terug. Multatuli's nichtje Sietske bijvoorbeeld
herinnerde zich vijftig jaar later dat Multatuli
haar op voorhand alvast benoemde tot 'hertogin
van Sumatra'. Voordat de jongedames zover
waren, moesten ze eerst leren en studeren om
weldenkende, zelfstandige wezens te worden. En
als dat gebeurd was, zouden ze zich moeten beijveren
voor stemrecht, in die tijd alleen aan mannen
voorbehouden. Multatuli zelf mocht notabene
niet eens stemmen, vanwege het censuskiesrecht
(stemrecht na betaling van een zekere hoeveelheid
belasting). Mimi, Sietske en Charlotte
gaven gehoor aan de woorden van hun leermeester.
Zij gingen een opleiding volgen voor onderwijzeres.
Marie en opnieuw Sietske begonnen te
schrijven, de eerste zou zelfs enige bekendheid
krijgen door haar artikelen en romans. Het denkbeeldige
Legioen van Insulinde ging in 1866 ter
ziele. Multatuli vluchtte toen naar Duitsland, waar
hij zich bij Mimi voegde die al met een trouwakte
rondliep. Tine wilde echter van geen officiële
scheiding weten.
Tot dat moment had Multatuli in Den Haag gewoond,
waar hij de meisjes van het Legioen om
zich heen had verzameld. Omdat een getrouwd
man nauwelijks contact kon onderhouden met
jonge vrouwen werd de winkel van Mina Deiss in
Den Haag een ontmoetingsplaats. Hier trof Multatuli
regelmatig Mimi en Marie aan. Hevig verliefd
op Mimi, trachtte hij haar afwisselend door overredingskracht
en hartstochtelijke liefdesbrieven te
verleiden. In eerste instantie wees zij hem af. Pas in
oktober 1864, toen Multatuli en Mimi samen in Parijs
waren, deelden ze voor het eerst het bed. Het
was het begin van een langdurige verhouding die
in 1875 zou resulteren in een huwelijk, dat pas na
de dood van Tine kon worden gesloten.
Met Marie Anderson kwam het nimmer tot de
zo gewenste 'vereniging'. In Uit Multatuli's leven
beschreef Marie haar contact met Multatuli. Zij
vertelt hierin over de wandelingen die zij samen
met Multatuli maakte door Den Haag en omgeving
en die vaak aanstoot gaven bij familie en bekenden.
Ze vermeldde ook hun vrijpartijtjes in
het 'Dekkersduin'.
Over zijn aantrekkingskracht schreef ze: 'Ja,
dwaas en verkeerd, ook ik werd door hem medegesleept,
maar niet geheel. Zijn persoonlijkheid
:;o,s
trok mij aan, stiet mij toch af, trok mij aan ... en zo
is 't gebleven - en zo is 't gekomen, dat ik toch
niet een zijner vrouwen ben geweest, al was het
meermalen op 't kantje af.' "t Is geen eer voor
me, datje me niet hebt willen hebben', schreef hij
haar na veel jaren. En aan zijn uitgever George
Funke in 1873: 'Ik heb haar nooit aangeraakt'.
Dat de meisjes inderdaad mondiger werden
- meer geëmancipeerd - na hun omgang met
Multatuli, moge blijken uit een briefje van Marie
aan de schrijver uit 1875. Ter gelegenheid van zijn
verjaardag op 2 maart schreef ze hem een hartelijke
brief, waarin ze hem een lang bezit van al zijn
'geestvermogens' en zijn 'potentie' toewenste.
Met zijn nichtje Sietske Abrahamsz kwam het al
vrij snel tot een seksuele relatie. Sietske was de
dochter van Multatuli's zuster Catharina. Zij stond
model voor Fancy in de Minnebrieven. Op 12 augustus
1860 schreef hij Tine over haar: 'Die Sietske
is een engel van een meisje, ik heb pleizier om met
haar te spreken. Zij is lief en hartelijk.' En op 17
september 1860: 'S. die ik voor een genie houd, of
althans voor een bijzonder krachtige ziel [...] is pas
achttien jaar maar ze heeft een lip die wil ... neen,
ze heeft geen lip. Ze is puur lelijk uit overmaat van
expressie in 't gelaat.' In februari 1861 veranderdezijn
verhouding met Sietske in een liefdesrelatie,
ondanks de waarschuwingen van Tine en het verzet
van Sietskes vader en stiefmoeder.
Multatuli schreef Tine op 27 maart 186f: 'Siet is
heel hartelijk en zelfs hartstogtelijk. [...] Ik beken
dat ik veel van haar houd. Tine, kind, hoe kan je
zoo achteruitgaan? En ik zeg haar altijd datje daar
boven bent! [...] Ik voel mij door het vurig gestel
van Siet zeer aangetrokken want, noch voor haar,
noch voor mijzelf, zoek ik deugd in lauwheid van
temperament, maar nooit heb ik u een haarbreed
opgeofferd noch in mijne gedachten noch in mijne
gesprekken.' Met dat laatste bedoelde hij te
zeggen dat Tine voor hem op eenzame hoogte
stond. Al zijn verliefdheden en avontuurtjes met
jonge vrouwen hadden niets te maken met zijn
enige ware liefde, zijn vrouw Tine. Op 5 augustus
f863 schreef hij over Tine aan Mimi: 'Zy weet alles
van my, en begrypt alles en deelt er in. [...] Zy is
juist myn innigste vertrouweling, zelfs in dingen
die ik niet uitdrukkelyk gezegd heb, omdat ik geen
tyd had, of wyl ik in een bui was van verwaarlozing
(schynbaar), of omdat het van zelf sprak. [...] Ja, je
zult de MB [Minnebrieven] begrypen, en eigenlyk
daarin alles vinden wat my aangaat. Ook zul je
daarin zien hoe Everdine my terug voert naar Fancy.
Hoe zy me beknort dat ik 'r verliet, of afdwaal-