download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

'Dat sy die vrouwen lieff hebben'
Afb. 2. Jacob de Gheyn II, Vier tovenaressen koken delen van een menselijk lichaam. Tekening, begin f 7e
eeuw.
daartoe in Scharwoude een schedel van het kerkhof en begroef die onder haar drempel,
'voorgevende daer door neringe te sullen becomen en dat de luiden oock geerne weder inde
selve herberg souden keeren'. Griet werd daarom met vier bij haar werkzame prostituees ver­
oordeeld tot een week gevangenisstraf op water en brood en verbanning. 11
Ook andere on­
dernemers zetten deze bijzondere middelen in om hun omzet te vergroten. Zo werd Albert
Alberts van Hamburg in 1618 voor acht jaar uit Amsterdam verbannen omdat hij niet alleen
als heler actief was geweest, maar ook magie had gebruikt. Hij was de voorgaande winter met
een schuitje naar Volenwijk gevaren, de plaats aan de noordzijde van het IJ waar de lijken van
de in Amsterdam geëxecuteerde misdadigers te pronk werden gesteld. Daar had hij het
hoofd en de rechterhand van een onder de galg liggend lichaam afgesneden. De schedel
plaatste hij onder de drempel van zijn huis en de hand verborg hij in zijn kelder, nadat hij
daar eerst de duim van had afgesneden en aan zijn echtgenote had gegeven. Hij had dit ge­
daan zo hij zei om 'neeringh te crygen', dus om meer succes in zaken te hebben. 12
Aan lichaamsdelen van overleden personen werden indrukwekkende krachten toegekend.
Wie daar op de juiste wijze gebruik van maakte kon andere mensen dwingen te gehoorzamen.
De aldus gemanipuleerde personen werden er dan óf toe gebracht bepaald gedrag te vermij­
den, óf juist om bepaalde handelingen te verrichten.
11 GA Hoorn, Oudrechterlijk archief, inv.nr. 4517, fol. 204 v
-205.
12 GA Amsterdam, ORA-A, inv.nr. 571, fol. 126 v
-127.
202