Statistisch en demografisch verslag 2010 - Centrum voor gelijkheid ...

4. De vreemde bevolking (in wettig verblijf) en haar kenmerken (stock)
Het klassieke discours verwart vaak de bevolking van vreemde nationaliteit (personen die niet
de Belgische nationaliteit hebben) en de bevolking van vreemde afkomst, twee categorieën
die de statistiek niet door mekaar mag halen. Beide onderzoeksgroepen zijn bovendien zeker
even interessant om onderzoek naar te voeren: voor vreemdelingen geldt een specifiek recht
(het vreemdelingrecht) en de kennis van deze populatie is uiterst belangrijk in het kader van
het migratiebeleid van ons land; tot de bevolking van vreemde afkomst behoren zowel
vreemdelingen als Belgen afkomstig uit de immigratie; deze populatie staat centraal in het
beleid van integratie en bestrijding van allerlei vormen van discriminatie op grond van
afkomst.
Over het algemeen worden het aantal vreemdelingen en de evolutie ervan slecht ingeschat,
ondanks de schijnbaar eenvoudige thematiek. Tot vandaag leeft het gevoel immers dat de
buitenlandse aanwezigheid sterk groeit, terwijl het aantal vreemdelingen in de praktijk al heel
wat jaren stagneert. Zo krijgt de niet-Europese bevolking binnen de vreemde bevolking veel
aandacht, hoewel we vaststellen dat in vergelijking met de meeste andere Europese landen,
die in België eerder beperkt is.
In dit hoofdstuk onderzoeken we de fenomenen die deze verwarring in stand houden.
4.1. Een vreemde bevolking die stagneert als gevolg van de veranderingen van
nationaliteit
4.1.1. Een stagnerende bevolking
Op basis van de gegevens van tellingen kunnen we de evolutie volgen van het aantal
vreemdelingen in België tijdens de vorige eeuw. We onderscheiden min of meer drie fasen
(Figuur 4.1).
Tijdens de hele eerste helft van de 20 ste eeuw steeg het aantal vreemdelingen duidelijk en
constant, de onderbreking in beide wereldoorlogen buiten beschouwing gelaten. Hun aantal
steeg van 171.000 in 1890 tot 368.000 in 1948, d.i. meer dan het dubbele.
Ondanks deze sterke initiële groei versnelde de toename van de vreemde bevolking nog in de
jaren 1950 en vervolgens nog meer in de jaren 1960 en 1970. De duidelijke stijging tijdens de
‘dertig glorieuze jaren’ was het resultaat van de ontwikkeling van een sterke
arbeidsimmigratie vanuit Zuid-Europa op het einde van de jaren 1940 en 1950 en vervolgens
van de ontwikkeling van een migratiestroom uit Marokko en Turkije in de jaren 1960 en
1970.
Ondanks het officiële einde van de arbeidsimmigratie in 1974 en de afname van de tijdelijke
migratiestromen op het einde van de jaren 1970, bleef het aantal vreemdelingen groeien tot in
1980. Vanaf 1981 was de evolutie van het aantal vreemdelingen iets meer dan twintig jaar
lang onderhevig aan een grotere onzekerheid. Vanaf voornoemde datum immers wisselde de
vreemde bevolking fasen van beperkte groei af met plotse fasen van afname. Zo waren er
904.000 vreemdelingen op 1 januari 1981 terwijl er op 1 januari 1986 en op 1 januari 2002
nog slechts 846.000 werden geteld (figuur. 4.2). In detail bekeken, stagneert de vreemde
bevolking van 1981 tot 1984, daalt ze sterk in 1985, groeit ze opnieuw van 1986 tot 1991,
103