Statistisch en demografisch verslag 2010 - Centrum voor gelijkheid ...

Europese Unie vormen. Het saldo is duidelijk hoger dan dat van Afrika (+ 19.709), het
continent met de laagste emigratiegraad. Het Europese saldo daalde aanzienlijk in 2008 en
2009 onder de 15 oude EU-lidstaten; in de 12 landen die in 2004 en 2007 tot de Europese
Unie zijn toegetreden, is het saldo gestabiliseerd. Als we rekening houden met de
bevolkingsgrootte stellen we vast dat van de EU-burgers uit een van de 15 oudere lidstaten
gemiddeld slechts 5% is geëmigreerd. Voor de onderdanen uit nieuwe lidstaten loopt dat
percentage op tot 9%. Die indicator is weliswaar vatbaar voor kritiek. Een groot aantal
immigranten uit de EU 15 is tijdens eerdere immigratiegolven in België aangekomen.
Onderzoek heeft aangetoond dat hoe langer het verblijf duurt, hoe kleiner de kans op
terugkeer wordt (Perrin, 2007b). We mogen er dus van uitgaan dat die intra-Europese
mobiliteit vooral betrekking heeft op groepen migranten die zich nog niet zo lang in het land
hebben gevestigd.
De re-emigratie (vertrek van een immigrant naar een ander land) onder EU-burgers is hoog,
maar we stellen vast dat ook andere nationaliteiten zoals Zwitsers, Amerikanen, Canadezen,
Japanners of zelfs Indiërs zeer mobiel zijn. 11 tot 25% van de gemiddelde populatie van die
groepen is in 2009 uitgeweken (tabel 2.2). In een breder kader stellen we vast dat burgers uit
industrielanden of zogenaamde 'opkomende' economieën vaker terugkeren. Zij waren ooit
naar België gekomen om arbeidsredenen (zie 2.3 De wettelijke motieven voor migratie).
Recente gegevens over migratiestromen in 2008 en 2009 leren ons dat de instroom van
immigranten uit EU-landen en landen die traditioneel veel arbeiders en studenten leveren
(Noord-Amerika, Japan, India, China), afremt. Als we dat koppelen aan de hogere
terugkeergraad stellen we vast dat het migratiesaldo van die groepen nu negatief of bijna nul
is (2.2). Misschien houdt deze trend verband met de terugval van de economische activiteit
sinds de crisis van 2008? Deze vraag hangt in elk geval samen met de stelling dat niet enkel
de mobiliteit van arbeidsmigranten, maar ook die van studenten verandert naarmate de
economische context in een bepaalde regio wijzigt.
Naast de landen die een hoge emigratie hebben, is de terugkeergraad lager voor Afrika, het
merendeel van de Aziatische landen en voor verschillende Europese landen die niet tot de EU
behoren (tabel 2.2.). De redenen daarvoor hebben we eerder reeds uiteengezet (zie 2.1.4.). Het
migratiesaldo voor onderdanen uit niet-EU-landen groeide de voorbije jaren. Vooral voor de
traditionele immigratielanden zoals Marokko, Turkije en de Democratische Republiek Congo
is het fenomeen opvallend. In het geval van Marokko overschreed het saldo in 2009 de kaap
van 8300 immigranten. Niet enkel in de traditionele immigratielanden, met een
emigratiepercentage gelijk aan of lager dan 3,5%, is de terugkeergraad laag. We merken ook
dat er uit de migrantenpopulaties die van nature veel asielzoekers bevatten - immmigranten
uit het voormalige Joegoslavië (Albanië, Kosovo, Servië), Iran, Irak, Armenië, Guinee - heel
weinig mensen naar hun land terugkeren. Dat lage cijfer hangt uiteraard nauw samen met de
verblijfsreden. Veel van die mensen zijn hier om internationale bescherming te genieten, wat
hun kansen op een terugkeer op korte termijn sterk verkleint. Die migranten zijn immers
gevlucht voor vervolging en politieke instabiliteit in hun land van herkomst.
Deze analyses tonen duidelijk aan dat de mobiliteit van een migrant afhangt van zijn
herkomst, maar ook van de reden van migratie, die dan weer vaak nauw samenhangt met de
plek waar hij vandaan komt (zie 2.3). Het lijkt dus relevant om die migratieredenen te
koppelen aan een diepgaande studie over de terugkeer van immigranten. Een studie die ook
met andere variabelen zoals de verblijfsduur, de leeftijd of het sociaaleconomische statuut
rekening houdt. Die analyses moeten ons een beter inzicht verschaffen in de redenen van reemigratie.
46