Statistisch en demografisch verslag 2010 - Centrum voor gelijkheid ...

1. Statistische bronnen over legale immigratie: mogelijkheden en beperkingen 1
België wordt vaak voorgesteld als een goede Europese leerling voor migratiestatistieken
(Poulain, Perrin en Singleton, 2006). Toch moeten we vaststellen dat hoewel Belgische
administratieve bestanden heel wat informatie over immigratie bevatten, die informatie
slechts zelden toegankelijk is buiten de vrij beperkte kring van specialisten (Perrin, 2005d).
Bovendien heeft men vaak een slecht beeld van de reële en precieze betekenis van
migratiestatistieken. Tot slot is er permanente twijfel over de betrouwbaarheid van de
informatie en de objectiviteit van de gegevens die over een zo gevoelig onderwerp worden
geproduceerd.
Deze methodologische inleiding heeft dan ook twee doelstellingen: hulp bieden om toegang te
krijgen tot deze gegevens en toelichting verstrekken over de inhoud en de betrouwbaarheid
van de voorgestelde statistieken. Welke databanken en welke administraties registreren en
beschikken algemeen over gegevens betreffende het fenomeen? Hoe betrouwbaar zijn die
databanken? Welke gegevens zijn tot op heden niet beschikbaar? Wat is de precieze betekenis
van de indicatoren?
Natuurlijk moet men geen inzicht hebben in de werking van de bronnen om de
migratiedynamiek en de demografische dynamieken eigen aan de uit de immigratie
afkomstige populaties te begrijpen. De lezer kan dus onmiddellijk naar onze analyse daarvan
gaan. Niettemin wilden we enerzijds, rond dit controversieel onderwerp, zoveel mogelijk
klaarheid bieden aangaande de cijfers en zoals zal blijken, zijn het cijfers die zich niet zomaar
laten analyseren. Anderzijds leek het ons belangrijk om aan gebruiker de instrumenten aan te
bieden waarmee hij een beter inzicht kan krijgen in en zich een kritische visie kan vormen op
migratiestatistieken waarmee hij in dit en andere rapporten wordt geconfronteerd.
Het migratiefenomeen is erg ruim, maar dit rapport focust op de demografische aspecten. Dit
gebeurt aan de hand van de eenvoudigste indicatoren die inzicht bieden in de dynamiek van
de migraties, d.i. de legale migratiestromen, ongeacht of het gaat om immigratie (personen die
uit het buitenland naar België komen) of om emigratie (personen die vanuit België naar het
buitenland vertrekken), evenals de vreemde populaties of uit de migratie afkomstige
populaties.
1.1. De databanken: registratieprincipes en beperkingen
1.1.1. Het Rijksregister
De belangrijkste informatiebron betreffende de migratiestromen is het Rijksregister (RR).
Elke vreemdeling die gedurende meer dan drie maanden in ons land verblijft, moet immers
worden ingeschreven in het register van zijn verblijfsgemeente en bijgevolg in het RR dat de
lokaal bijgehouden registers centraliseert. Zo krijgen we inzicht in de legale
immigratiestromen uit het buitenland. Anderzijds moet elke vreemdeling die het land voor
lange tijd verlaat zijn vertrek aangeven bij de gemeentelijke overheden die hem uit het
register schrappen. Bovendien wordt een vreemdeling uit het register geschrapt indien hij/zij
vertrekt en na verloop van tijd vast komt te staan dat hij/zij daarvan geen aangifte heeft
1 De tekst van dit deel was het voorwerp van een inleidende werknota: Perrin, Nicolas, 2006d, La disponibilité
de données démographiques sur les migrations internationales et les populations d’origine étrangère en
Belgique, onderzoeksnota geschreven voor het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding,
23 p.
6