View/Open - BORA - Universitetet i Bergen

Utviklinga av skulebyggets form og uttrykk
Skulebygget utforming representerar eit breitt spekter av formuttrykk, alt frå små skulestover
til monumentale byggverk. Dei moderne skuleanlegga frå dei siste hundre åra viser nok den
største skilnaden i form og uttrykk, og det er nettopp desse bygga eg ynskjer å sjå nærare på i
dette kapittelet. Nokon dømer på elde skulebygg frå 1700 og 1800 talet vil fungere som
samanlikningsgrunnlag og historisk bakteppe for dei endringane som skjer ved førre
hundreårskifte. Vidare kan ein så undersøke korleis skulearkitekturens formspråk har utvikla
seg frå tidleg 1900 tal og fram til i dag. Med ein arkitekturanalyse, av dei tidlegare
introduserte skulebygga, som utgangspunkt vil eg prøve å finne likskap og skilnader mellom
anlegga og diskutere kva faktorar som påverkar utviklinga av skulearkitekturen.
Initiativet til allmenn skule og undervisning i Noreg kjem historisk sett frå kyrkja, med Martin
Luther og reformasjonen på 1500 talet. Vi hadde det ein kallar ein kristendomsskule heilt
fram til 1860 med opplæring mot konfirmasjonen som føremål. 14 Ein meir folkeleg- nasjonal
og borgarleg skule tek form etter dette, og den norske skulen har etablert seg både i by og på
landet. Skulens verksemd i form av undervisning og læring trong sjølvsagt
undervisningslokale der elevane kunne samlast rundt eit pedagogisk innhald. På landet fekk
mange born opplæringa si i mindre skulestover heilt fram til midten av 1900 talet. Slike stover
var ofte utforma i tre eller tømmer, og hadde ei
rektangulær form som husa eit lite klasserom og
eit enkelt rom som fungerte som bustad for
læraren (fig. 3). Eit døme på ei slik skulestove
finn vi innanfor sunnfjord museums samling
lokalisert i Sogn og Fjordane. Ei lita kvitmåla
stove, tidlegare i bruk i Guddal, fungerte som
skulebygg for elevar på landsbygda (fig.1).
Interiøret har skulebenkar utført i tre der det er plass til 3-4 elevar per benk. Fig. 1 – Skulestove
Benkane er plassert på rekke og rad føre eit høgt kateter, tavle og ulike plansjar (fig.2).
14 Erling Solerød, Pedagogiske grunnproblemer i historisk lys. (Tano AS 3.opplag, 2004) s. 38-40
11