9. Sayı; TURAN-SAM KIŞ Sayısı, 2011

ilgi, tecrübe, siyaset ve saır yüksek vasıflar kazandırmıştır. Türk daima sözünde durur ve hilebilmez. Türk Hakanı hileyi sadece savaşta da olsa yapmak zorunda kaldığını üzülerek belirtirve iki yüzlü olanları daima en kötü insan sayar..... Arap ordularını Türkler kadar titreten başkabir millet yoktur. Türkler daima soylarıyla iftihar eder, vatanlarına ve dillerine çok bağlıdırlar.Düşmanları esir alınca onlara iyilik ve ikram eder, alicenablık gösterir.”(8) Bahsedildiği gibi,Türklerin savaşları haksızlık, yağmalamak, üstünlük kazanmak ve sömürgecilik gibimaksatlardan uzak ve beynelmilel bir barışı korumak amacıyla yapılırdı. İpek yolu’nunaçıklığı ve güvenliğini sağlamak için Hunların Hen devletine, Göktürklerin Süi,Tangdevletlerine ve İran’a, Uygurların Tangutlara karşı yaptığı savaşları bu fikrin en güçlü delilleriolarak gösterilir. Komşu kavimlerin anlaşmaya sirt çevirmesi de Türklerin savaş açmasınınmühim sebeblerindendir.Türklerin askerliğe ne kadar ilgi gösterdiği, onların düşünce ve kavim adlarındayansımıştır. Çin kaynaklarında Türkler için kullanılan “Rong”adının “asker” veya“silah” anlamına geldiği bilinmektedir.(9) aynı Çin kaynakları, tarihte büyük başarılarkazanan Türklerin dörd bin senelik tarihi bilinen büyük “Türk”adının da askerlikleilgili olduğunu kaydetmeği unutmamıştır ve söz konusu adın “miğfer” anlamında geldiğinibildirmiştir.(10) Bu, elbette çok dikkatı çekici bir husutur. şunu ayrıca belirtmek icap ederki,çeşitli kaynaklarda Uygur adının da askerlikle ilgili olarak ortaya çıktıklarından söz açılır.Oguz Kağan destanında, savaşta Oguz Kağanın çevresine toplanan ve onunla iş birliğı yapmışkütleye Uygur adının verildiği dile getirilmiştir. Kaşgarlı Mahmud da aynı adın menşe’i veanlamından söz açarken şöyle anlatmıştır: “Zülkarneyn Uygur illerine geldiğinde Türk Hakanıona dört bin kişi göndermiş, tulgalarına takılan kanatlar şahin kanatları imiş. Bunlar öne okattıkları gibi arkaya da ok atarlarmış. Zülkarneyn bunlara şaşa kalmış ve “inan Huzhurend”demiş. “Bunlar kendi kendilerine geçinirler, başkasının yiyeceğine muhtaç olmazlar, çünkübunların elinden av kurtulamaz, istedikleri zaman avlayıp yiyebilirler”demek istemiş ve buvilayete Huzhur adı verilmiş.”(11) Büyük Türk dilcisi Kaşgarlı Mahmud menkibemahiyetinde anlatan bu beyanlarında Uygur adının “Bahadir”, “atıcılık ve savaşçılıkta üstünbir düzeyde olan insanlar” anlamında geldiğini vurgulamakla birlikte, bunu tarihte büyükistilacı olarak tanılan Zülkarneyin ağzından vermek yoluyla Türklerin savaş sanatının çokgeliştiğini işaret etmiştir. Buna benzer bir kayıt Çin kaynaklarında da geçer. Buna göre,788’de(diğer bir Çin kaynağında 787’ de gösterilmektedir) Uygur hükümdari Çin imparatorsarayına elçi göndermiş, bu tarihten sonra Uygur adının Çinçe yazılırken, “Şahin sürati iledolaşan ve hücum eden” anlamında gelen Hui-Hu adına değiştirilip kullanılmasınıemretmiştir.(12) bundan maada Türklerde bir çok boyların adı da ok sözüne bağlanmaktadır.Bu kayidlar, Türklerin askerlikle olan bağlarını anlamak bakımından büyük önemi haizolmakla birlikte, Türklerin her şeyi askeri yönden düşünmeye çalıştığını bildirmektedir. eskiTürklerde sivil veya asker diye bir ayırım yapılmamıştır. Bu yüzden, Türklerin giydiklerielbiseleri(börk, çeket, kaftan, pantalon, çizme, kemer takma) de hem çobanlık, imalet işlerine,hem savaş yapmaya uygun olarak planlanmıştır ve her zaman yanlarına silah takıyorlardı.dolayısıyla, tehlikeli bir durum ortaya çıksa , onlar hemen savaşa geçebilirdi. askerliğe hususimeslek gözü ile bakılmıyordu. savaş alanında ölmek büyük şeref sayılırdı. İslamiyetten sonrabu şehitlik makamına kavuşmak şeklinde düşünülüyordu. Ünlü Türk tarihçisi B.Ögel’inbildirdiği gibi, “Türklerde halk ordu, ordu da halktır.”(13)Türk askerlik tarihinin özel bir tarafı varkı, kadınlar da erkekler ile beraber okculukyaparlardı ve savaşlara katılırdı. bazen Katunlar savas taktıklerini belirlemek, savaş ilanetmek ve askerlerin geri çekilmesi hususunda kendi başına karar alırdı. Ezcümle, Türklerdeher bir insan savaşta gösterdiği kahramanlığı ve katkıları sayesinde toplumda yerini bulurdu.Kadınlar da böyle bir hava içinde büyümüştür. Bu arada, Kahramanlık Türklerde bir idealhayat olarak kabul edilmiştir. Böyle bir yaşam düşüncesi Türklerde Destan edebiyatınıdoğurmuştur ve geliştirmiştir. Söz konusu Destan edebiyatı Türklerde çocuk eğitimindeönemli bir ders kitabı olmuştur ve büyük maksatlar ugrunda çaba göstermek duygusunuaşılamakla büyük bir millet olma düşüncesini yaratmıştır. Atlı savaş ve göçler Türklere hür30