9. Sayı; TURAN-SAM KIŞ Sayısı, 2011

(14)TÜRK ÖZEL AD BİLİMİ ÇALIŞMALARI 3 : Bula, Efendibula, Bulabaşa,Atabula, Hanbula, Hanımbula, Hatunbula ~ Katunbula, Keçibula ~ Kiçibula,Merihbula, Mısırbula, Paşabula, Şahbula ~ Şehbula, Tezbula ile Kira, Kirake, Kiratsa,Kiraçe, Kiramâna, Despina kadın adlarının köken ve anlamıDr. Yusuf GEDİKLİÖzet : Makalede Efendi, Kira, Kirake, Kiratsa, Kiraçe, Kiramâna, Despina gibi“efendi, sahip, malik” anlamına gelen yabancı kökenli kadın adları incelenmektedir. Ayrıca buadlara eklenen Bula unsuru mercek altına alınmakta, bir çok karanlık nokta aydınlığakavuşturulmaktadır.The meanings and origins of women names of Bula, Efendibula, Bulabaşa,Atabula, Hanbula, Hanımbula, Hatunbula ~ Katunbula, Keçibula ~ Kiçibula,Merihbula, Mısırbula, Paşabula, Şahbula ~ Şehbula, Tezbula ile Kira, Kirake, Kiratsa,Kiraçe, Kiramâna and DespinaAbstract : I stuied in this paper women names of foreign origin means “lord, master,owner”. These are Efendi, Kira, Kirake, Kiratsa, Kiraçe, Kiramâna and Despina, etc. I alsoanalyzed the Bula element which is attached to these names and I explained many uncertainpoints relating to them.Türk kişi adları içerisinde Bula ve Bula unsurlu kadın adları ayrı bir öbek teşkil eder.Bilhassa şeriye sicillerinde rastladığımız bu adlar giderek kullanılmaz olmuş, bugün hemenhemen hiç kalmamıştır. Araştırıcılar bu adlarla ilgili bazı çalışmalar yapmışlarsa da tümünüçözmeyi başaramamışlardır. Makalemizde Bula ve Bula unsurlu adlarla ilgili sorunsalı sonaerdireceğiz. Fakat bu adların çözümüne geçmeden önce efendi kelimesinin köken ve anlamıhakkında kısa bilgi vermeyi uygun buluyoruz.1. Efendinin kökeniAydil Erol, Efendi hakkında şu bilgileri verir:“Efendi Yu. 1. Sahip, malik, “buyruğu geçen, sözü tutulan kimse” 2. Seyyid, çelebi,hoca (Okumuşlar, bilginler, dilek ve isteğini yazı ile ifade edebilenler için kullanılan bir saygıunvanıdır. Ayrıca tarikat mensupları da birbirlerine hitap için kullanırlardı) 3. Şer’i hakim,kadı, molla 4. Erkek ve kadın adı 5. Hınısta, İstanbulda görülen, Kırıkkalede yaygınadlardandır. Efendi hatun: Gündüz Alpın torunu, Akdemir Beğin kızı.” 92Kelimenin biraz daha derinine inersek autos Eski Gırekçede “kendi” demektir. Autos“kendi”, hentes sözcüğüyle birleşince autos hentes, yani “kendi başına buyruk” sözüoluşmuştur. Sözcük autohentes, authentes, athentes, aphentes, afentes, afente, efente,efenti biçimlerine uğramış, Türkçeye efendi biçiminde geçmiş, “başına buyruk kişi, söz sahibiinsan, varlıklı ve yetkili birisi” anlamlarına gelmiştir. 932. Efendibula92 Aydil Erol, Adlarımız, Turan Kültür Vakfı y., İstanbul 1999, 310. s.93 Özcan Başkan, “Dil çalışmalarında etimoloji ya da köken bilgisi”, Türk Dili, 1 Nisan 1978, 319. sayı, 318. s.84