9. Sayı; TURAN-SAM KIŞ Sayısı, 2011

(10)TİKİNTİ MATERİALLARI İSTEHSALI MÜƏSSİSƏLƏRİNİN İSTEHSAL -TƏSƏRRÜFAT FƏALİYYƏTİNDƏ İDARƏETMƏNİN TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİXÜSUSİYYƏTLƏRİ.Doç. Dr. Hüseyn HƏSƏNOV 89Yerinə yetirilmək üçün qəbul edilmiş strategiyanın həyata keçirilməsi müəssisəninbütöv bir vahid kimi fəaliyyət göstərən bütün bölmələri qarşısında dayandığı zaman, müəssisərəhbərləri (menecerlər) bu mürəkkəb mexanizmin bütün elementlərinin necə düzgün vəsəmərəli əlaqələndirilməsi problemini həll etməlidirlər.Bu problemə iki nöqteyi – nəzərdən yanaşmaq olar: struktur və davranış.Struktur nöqteyi – nəzərdən yanaşmada müəssisədə istehsal vəzifələri, həmçininmüəssisə çərçivəsində səlahiyyətlərin və məsuliyyətlərin bölünməsi üsulu kimi baxmaq olar.Davranışa görə yanaşmada isə tədqiqatın mərkəzində insan dayanır. Müəssisəninstrukturunun nə qədər dəqiq işləməsindən asılı olmayaraq, fəaliyyət ilk növbədə bumüəssisənin tərkibinə daxil olan işçilərlə, daha doğrusu onların bacarığı və əməyə maraqları(mativasiya) ilə müəyyən ediləcəkdir.Məlumdur ki, 1997 – ci ildən başlayaraq Azərbaycanda tikinti materialları sənayesimüəssisələri özəlləşdirməyə açıq elan edildi və hazırda, vaxtilə Azərbaycan TikintiMaterialları Sənayesi Nazirliyinin tərkibində kompleks halında fəaliyyət göstərən 120 – dənçox istehsal müəssisənin 97,2% - i müxtəlif profilli kiçik müəssisələr, yaxud SəhmdarCəmiyyətləri halında fəaliyyətlərini davam etdirir.Bütün istehsal müəssisələrində olduğu kimitikinti materialları istehsalı müəssisələrində də idarəetmə işi əsasən üç səviyyədə həyatakeçirilir: baş menecerlər, bölmə menecerləri və menecerlər.Baş menecerlər adı altında müəssisədə məsələnin rəhbəri olub – olmasından asılıolmayaraq müəssisədə məsələnin qoyuluşuna və siyasətinin formalaşmasına, planlaşdırma vətəşkil etmə, nəzarət və idarəetmə ilə bağlı olan məsələlərə cavabdehlik daşıyan bütünmenecerlər (rəhbərlər) başa düşülür.Çox vaxt “ yuxarı rəhbərlik və ya yuxarı müdriyyət ” kimi terminlər da işlədilir ki, buad altında da prezident, direktor, direktorlar Şurasına daxil olan və ya digər vəzifəli şəxslərnəzərdə tutulur.Baş menecerlərin funksiyalarının xarakteri şirkətin (müəssisəsinin) ölçülərinindəyişməsi və onlar tərəfindən həll edilən məsələlərin çətinlik dərəcəsindən asılı olaraq dəyişirki, buraya həm də xarici mühitində müvafiq təsiri vardır.Şirkətdə (müəssisədə) baş menecerlərin təşkilati funksiyalarına əsasən bunlar daxildir:– müəssisəsinin fəaliyyət strategiyasına uyğun olaraq ən əlverişli təşkilatstrukturunun formalaşdırılması (işçilərin istehsal tələblərinə cavab verməsi);– müəssisədə idarəetmə və planların reallaşdırılmasının, bütün işçi qruplarıüçün istehsal öhdəliklərinə çevrilməsi və işçilərin keyfiyyətlə yerinə yetirilməsininstimullaşdırılması;– nəzarət, yəni müəssisə strukturunun bütün elementləri tərəfindən istehsalın(işin, xidmətlərin) lazımi səviyyədə yerinə yetirilməsinin təmin edilməsi (kəmiyyət vəkeyfiyyətcə).Bu zaman işin (xidmətlərin) nəticələrinin təhlili zamanı alınanməlumatlarla müvafiq planlar, standartlar və normativlər arasında əks əlaqə təminedilməlidir.– koordinasiya (əlaqələndirmə), yəni müəssisənin hər bir struktur elementininbütün səylərinin vahid bir kompleksdə (tamda) birləşdirilməsi.Bu zamankoordinasiyanın lazımi səviyyədə həyata keçirilməsi dəqiq informasiya (rabitə)sisteminin olmasını nəzərdə tutur.89 Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti’nde Öğretim Üyesi, Doç. Dr., Bakü/AZERBAYCAN.68