Drugi broj - sic

!stavDurakovi}a. Problem kojim se bavi ovaj rad le`i u tome što se u Antologiji nalazi samo prvi diote poeme iako se ona sastoji iz dva dijela. Prelaz iz prvog u drugi dio osjeti se na svakomplanu, i ritmi~kom i leksi~kom i idejnom. Prvi dio opisuje polo`aj majke unutar patrijarhalnebegovske porodice. Od njenog institucionalnog odgoja u mejtefu: “U mejtefu, / u `utoj sufarii bijeloj bradi hod`inoj,/ ovaj i onaj svijet ugleda:...”, preko ku}nog odgoja: “od muških je o~ijubje`ala:/ ~ista da do|e onome koji joj je zapisan,...”, do njenih najintimnijih `elja, koje su produkttakvog odrastanja: “Na dan/ petput je od svog Allaha iskala/ taj da joj bude/ mlad i pitom/ko softa/ i ko kadija,/ pametan.” Cijeli taj odgoj nije usmjeren ni na šta drugo nego napripremu `ene za brak, ta~nije, za muškarca, a on: “Nit joj bje softa, nit kadija!/ Pred svitanja,/prigušiv dah i lampu,/ uz mrtvi sokak/ batrgav mu je korak osluškivala./ Pjanom,/ kundure muubljuvane odvezivala.”, zatim, “Poslije svakog poroda,/ šamijom se mrkom podnimljivala./Zelene nokte/ u tjeme joj je svekrva zarivala:/ Bez njenog pitanja/ ne dahnu.” Ali majka jenau~ena da za svoju sudbinu krivi samo sebe: “Golemo nešto, golemo sam ti skrivila, Allahaje/ zazivala - svakog klanjanja.” Me|utim, ra|a se sin i sav njen `ivot se svodi na njega i svesvoje nekadašnje `elje na njega projicira: “Samo da jednom ku}u i srce joj napunim/ i na praviput da joj izi|em...” 2 Ovim stihom se završava prvi dio poeme, odnosno onaj dio koji se navodiu Antologiji i koji se smatra dijelom bošnja~kog knji`evnog kanona. Treba napomenuti da seu Antologiji navodi da se radi o odlomku, ali ta naznaka ni u kom slu~aju ne opravdava odlukuprire|iva~a da je na tom dijelu sije~e. Za razliku od poeme “Ševa” koja je tako|er navedenakao odlomak, ali u tom slu~aju taj odlomak u potpunosti ilustrira cjelinu te poeme, što nijeslu~aj sa poemom “Na pravi put sam ti, majko, izišo”, jer je ta poema dvodijelna.Nakon prvog dijela lirski ton, koji je do tada u pjesmi preovladavao, zamjenjuje epski. Unjemu sin sa opisa majke prelazi na obra}anje majci gdje joj govori da je izišao na pravi put,samo što je njegov pravi put nešto druga~iji, tj. odnosi se na partizane, antifašisti~ku borbu ikomunizam: “I ~uj me, ~uj me,/ s tespihom sijeda ropkinjo:/ Ruke su naše svemo}ne,/ mi }emouskoro/ nad tvojim gradom tespihom ognjenim zvecnuti,/ i kad ti kuršum ubasa u ~etiriduvara/ i kljunom propjeva kraj uha,/ to ti ja, majko, pravim putem dolazim...”Sje~om drugog dijela poeme ne samo da se negira mogu}nost sinovljevog “pravogputa” kao legitimnog, nego se daje i jedno potpuno drugo tuma~enje poeme u kojem seafirmatorski govori o kulturi koja je prema majci, kako se vidi iz navedenih stihova, bilatla~iteljska i afirmatorski se govori o maj~inoj strpljivosti. Takva tuma~enja djeluju ta~naimamo li pred sobom samo prvi dio poeme, a što }u ilustrirati kroz interpretaciju FatimeNid`are Mujezinovi} koja u svojoj knjizi “^as lektire”, koja je metodološki priru~nik zaizvo|enje nastave bosanskog jezika i knji`evnosti namijenjen i u~enicima i profesorima,upravo interpretira prvi dio poeme, a za drugi ka`e: “Ovaj dio poeme nije samo druga~ijipo tematici koju slika, po leksici koju pisac bira, nego je, po našem mišljenju, estetski slabijiod dijela koji je evokacija maj~inog lika. O~ito je da se u prvom dijelu nalaze dvanajva`nija kvaliteta poeme: odslikana ljubav i nje`nost prema majci i bogatstvo i ~arolijabosanske leksike. Zlatna `ica kojom su vezene slike maj~inih snova, vodi porijeklo iz onogbogatog vrela bosanske leksike iz kojeg je bošnja~ki narod stvorio balade i romanse.” 3Time se sva pri~a o drugom dijelu poeme završava bez analize ijednog njenog dijela.Autorica ne precizira iza kojeg se “mi” krije kada ka`e “po našem mišljenju” i, što je jošva`nije, ne obrazla`e zašto je drugi dio estetski slabiji. Šta je to “~arolija” bosanske leksike?Kad su to Bošnjaci i Bošnjakinje sjeli pa pisali balade i romanse?^ija je to leksika prisutna u drugom dijelu poeme ako ne, izme|u ostalog, i bosanska?I što je najva`nije, zašto su baš navedene vrijednosti, a ne recimo kritika patrijarhata,najve}e vrijednosti poeme? I još ka`e “o~ito je”. O~ito je samo da se ovdje neobjašnjenopreferira prvi dio poeme u odnosu na drugi, a pošto je neobjašnjeno zašto se to ~ini, ondaje ostavljeno slobodnoj interpretaciji, a ja ne mogu ništa drugo da iš~itam nego to da sekomunizam negira kao mogu}i pravi put i da je kao jedini mogu}i pravi put ostavljen islamu interpretaciji majke koju ova autorica tako slobodno naziva Hanifom, iako u poemi onanije imenovana. Hanifa je ime pjesnikove majke i pominjanjem tog imena ona poemu svodina autobiografsku, pri ~emu je onda i sin Skender, za kojeg ka`e: “Iako sin nije iznevjeriomaj~in moralni zakon, vjen~avši se sa slobodom, ipak nije ispunio njena nadanja i snove.” 4^emu prijekoran ton u ovoj re~enici? ^ak }e pred kraj svog tuma~enja, povezuju}i ovupoemu sa sonetom “Nad mrtvom majkom svojom”, re}i: “Iako je iznevjerio njezina nadan-2Kulenovi}, Skender. “Na pravi put sam ti, majko, izišo”. U: Skender Kulenovi}, Pjesme/ Ponornica”.Sarajevo: Svjetlost, 1991., str 37 - 433Mujezinovi}, Fatima Nid`ara. “S. Kulenovi}: Na pravi put sam ti, majko, izišo”. U: Fatima Nid`ara Mujezinovi} “^as lektire”.Sarajevo: IP “Svjetlost” d. d. Sarajevo, 1996., str 1984Isto(sic!) 25