Drugi broj - sic

cilj takvog mijenjanja? Po mom mišljenju odgovor se krije u ~injenici da me|u piscima kojedanas nazivamo bošnja~kim, a koji su pripadali prijeratnom jugoslovenskom, odnosno srpsko-hrvatskomknji`evnom kanonu, nema niti jedan koji je afirmativno pisao o begovatu,odnosno, o onim vrijednostima koje su vladale me|u muslimanskim svijetom u Bosni za vrijemeturske vladavine, ne uklju~uju}i pisce koje kanon nije prihvatao ili bar ne u onoj mjerida bi ih se moglo smatrati zna~ajnim, kao što je slu~aj npr. s Alijom Nametkom. Mislim afirmativnou smislu da su te vrijednosti propagirali kao valjane i za svoje vrijeme. Kako takvadjela ne postoje, a pošto polazim od teze da je knji`evnost jedna od klju~nih stvari u formiranjunacionalnog identiteta Bošnjaka, onda je takva djela trebalo stvoriti, što se u ovomslu~aju radi radikalnim zasijecanjem u tkivo poeme i interpretiranjem iste na jedan revizionisti~kina~in blizak cjelokupnom poslijeratnom revidiranju istorije koje je došlo dotle da seunutar svojih etnija ~etnici, ustaše, hand`ar divizija, proglase antifašistima.Jer kako druga~ije tvoriti nacionalni identitet, ako pisci koje proglašavamo klju~nimaunutar bošnja~kog knji`evnog kanona te vrijednosti negiraju, ironiziraju, proglašavajula`nim i tla~iteljskim? Pogotovo kada je rije~ o Bošnjacima, jer se njihov nacionalni identitetneraskidivo ve`e za islam, a islamska tradicija u Bosni se neraskidivo ve`e za gotovopetsto godina turske vladavine Bosnom.Zašto pisci nisu to radili mo`e se odgovoriti, barem u slu~aju Skendera Kulenovi}a, timešto je pripadao komunisti~koj partiji i bio antibegovski, antifeudalno, antikapitalisti~ki nastrojen,što se mo`e vidjeti i iz njegovog eseja “Moji susreti s Ma`urani}evim epom” u kojemKulenovi} ka`e: “A kad je naša porodica, devetstoosamnaeste, 'izgubila kmetove' i iz godineu godinu padala u sve ve}u bijedu, da se na kraju na|emo u njenom vrhunskom u`asu, sveoptu`be i sav bijes o~aja, i kod oca i kod mene i kod svih nas u porodici, svaljivali su se nabegove, na pretke - kao na ljude slijepe, glupe, zatucane, bandoglave i tvrdoglave.” 10 Ovajesej se, dakako, poslije rata od strane bošnja~ke akademske elite i ne spominje.Danas, kada treba konstituirati naciju, treba imati i njene knji`evnike. Skender Kulenovi} jeu poemi koja je predmet ovog rada dao kritiku begovata kroz njegov odnos prema `eni, gdje je`ena bila predmet destrukcije, odnosno autsajder. @arana Papi} poziciju autsajdera i insajdera upatrijarhatu, a vezano za rodni kontekst, objašnjava na sljede}i na~in: “Nacionalisti~ko zlostavljanje`ena baca svjetlo na fenomen totalitarnog etni~kog nacionalizma kao uro|enog poretka bratstva,u kojem su `ene dvostruko podjarmljene: A) kao insajderi su kolonizirane u svojoj 'prirodnoj'funkciji, kao sveta 'esencija' i 'strojevi za ra|anje' Nacije; B) kao autsajderi su ozna~ene kaocilj destrukcije, kao posredan instrument poretka nasuprot ostaloj muškoj Naciji i kulturnomidentitetu”. Ako pro~itamo cijelu poemu, mo`e se vidjeti da je pjesnik begovski odnos prema `enido`ivljavao upravo kao odnos prema autsajderu. Me|utim, sje~enjem poeme i stvaranjem atmosfereza njena tuma~enja kakvo nam nudi Fatima Nid`ara Mujezinovi} od te `ene se stvara insajderu smislu kako to definira `arana Papi}. Dakle, u ovom slu~aju majka je ta koja je potvrda poretka,ona je `ena, ona je drugo u odnosu na ono prvo, tj. muškarca koji preko nje utemeljuje i u~vrš}ujesvoju poziciju u društvu. Na sli~an na~in je to radio i prijeratni kanon s jednom drugomKulenovi}evom poemom, “Stojankom majkom Kne`opoljkom”, samo što tada nije bilo potrebe zarevizijom te poeme, iz nje je samo, s manje ili više preciznosti, iš~itavano ono što je u ideološkomsmislu bilo jedino mogu}e, ali jeste bilo prenaglašavanja te poeme u odnosu na cjelokupniKulenovi}ev opus tako da je ona nezaslu`eno postala sinonim za cjelokupno Kulenovi}evo djelo.Kao zaklju~ak se name}e sljede}e:- Poema “Na pravi put sam ti, majko, izišo” dio je bošnja~kog knji`evnog kanona.- Knji`evni kanon u~estvuje u konstituisanju bošnja~kog nacionalnog identiteta.- Poema “Na pravi put sam ti, majko, izišo” je svojom kanonizacijom i to samo prvognjenog dijela, tako|er, u sprezi sa ideologijom i reprodukcijom njenog sistema vrijednosti,u ovom slu~aju sa ideologijom bošnja~kog nacionalizma.- Ta ideologija nastoji da na scenu vrati, u manje ili više izmijenjenom obliku, kao dominantnevrijednosti one koje su vladale me|u bosanskim muslimanima u periodu turske vladavine.- Te vrijednosti `eni propisuju brigu o ku}i, mu`u, djeci, te šutnju i trpljenje.- Kritika tog sistema data je u pomenutoj poemi.- Insistiranjem na samo prvom djelu te poeme od strane recentne bošnja~ke knji`evnekritike ta kritika se `eli dokinuti, zarad predstavljanja te poeme kao afirmatorski nastrojeneprema sistemu koji kritikuje, a što u kona~nici treba da zna~i vra}anje `ene na pozicije kojejoj garantuje ta i takva ideologija, ali i vra}anje pjesnika u okrilje bošnja~ke knji`evnosti uonom smislu kako je njeni sadašnji kanonizatori do`ivljavaju.!stav10Kulenovi}, Skender. Moji susreti s Ma`uranovi}evim epom. U: Ivan Ma`urani}: “Smrt Smail-age ^engi}a”,Prosveta, Beograd, 1963., str 17(sic!) 27