ovdje - Hrvatsko filozofsko društvo

PETAR FILIPIĆ
Ekonomski fakultet, Sveučilište u Splitu, Hrvatska /
Faculty of Economics, University of Split, Croatia
O NEOLIBERALNOJ PARADIGMI I
HRVATSKOM VISOKOM ŠKOLSTVU
Danas se većina analitičara slaže: prije otprilike nešto manje od tri desetljeća
dogodio se preokret. Neoklasična ekonomska politika svoje mjesto
ustupa politici koja u osnovi varira već zaboravljene klasične teme. »Nevidljiva
ruka« i »laissez-faire« još jednom postaju stožeri ekonomske teorije
i prakse. Posebno u poslovnom svijetu gdje ima mnogo onih koji smatraju
da u procesu stjecanja novca konkurencija i tržište najbolje upravljaju
njihovim aktivnostima prema društveno korisnom rezultatu, a da jedino
što parazitska država radi jest uzimanje nameta i stvaranje zapreka na tom
putu. Na sceni je globalizacija, fenomen koji najsnažnije utječe na društva
današnjeg doba, posebno na njihovu ekonomiju. Zagovornici globalizacije
tvrde da su promjene moguće jedino uz pomoć neoliberalnog koncepta,
povlačenjem države iz svih ekonomskih aktivnosti i cjelokupnog javnog
sektora. S vremenom, pristaju i na »soft verziju« koja vladi daje nešto veću
ulogu, ali uvijek je to »market friendly« politika, ona koja ne utječe na
alokaciju resursa na razini aktivnosti. Usporedba se nameće sama od sebe:
svaka neoliberalna varijacija u osnovi je suglasna s temeljnim postulatima
klasičnog koncepta koji je vladao prije sto i više godina. Najsažetije, tržište
je efikasno, država nije. Bez obzira na efikasnost resursa i javni interes.
Pojam ‘neoliberalizam’ koristi se na različite načine. Najčešće su tri
pozicije: (a) ekonomsko-pragmatska, koja neoliberalizam smatra razvojnom
teorijom i reformskom ekonomskom politikom, a svoje uporište nalazi
u »Washingtonskom konsenzusu«, (b) ideološka, koja u fokus stavlja
slobodu kao najveću društvenu vrijednost usko povezanu s redukcijom
države na »minimalnu«, i (c) akademska, paradigmatska, koja neoliberalizam
usko povezuje s neoklasičnom ekonomskom teorijom. Uz to, upotreba
termina ‘neoliberalan’ u ekonomiji ima drugačije značenje nego u politici.
(Neo)liberalizam u ekonomiji odnosi se na »oslobađanje« gospodarstva od
»državnog ropstva«, tj. na njegovo predavanje u ruke privatnom sektoru.
U politici, to je stvaranje liberalne atmosfere za gospodarski razvoj, gdje
se država nalazi u funkciji zaštite privatnih vlasničkih prava i to realizira
u svojim ingerencijama (vojnoj, pravnoj, itd.). U slučaju da tržišta nema
140