MAĆICY SERBSKEJE 1895

122Mythiske bytosće łužiskich Serbow.Napisał Adolf Černý.(Pokračowanje.)VIII.Č e r t.Prjedy hač přistupimy k mythiskim byćam z čłowjeskehosplaha, dyrbimy wo tejle bytosći porĕčeć. Čert drje je postawakřesćanskeje mystiki, tola nĕtko słuša z połnym prawom tež dorjada mythiskich bytosćow ludoweje přiwĕry. Čert křesćanskejewučby wosebje dyrbješe na so wobroćeć kedźbliwosć wukřćenychpohanow, kotřiž w nim widźachu wjele podobnosće ze wšelakimidaemonami, kotrychž so bojachu jako póhanjo. Tuž na njehopřenjesechu wšelake předstawy wo pohanskich daemonach, přećiwočomuž cyrkej w swojim interesu ničo njemĕješe. Tak bu čertwosebje w srjedźnym wĕku prĕni předmjet ludoweje přiwery, kotražjeho charakter z wjele swojimi smužkami (pak z nowymidodawkami, pak z pohanskimi reminiscencijemi) dorysowa apřemĕni.W hornjoserbskich bajkach a basničkach ma wón mjeno čert,delnjoserbscy rĕka wón cart, podobnje kaž pola Čechow, Polakow aRusow: čert, czart, чертъ (čitaj „čort“). „To tola bij čertdo škórcow!“, hórši so Hornjołužičan, a Delnjołužičan so dźiwa:„Co to carta jo?“ Čertowa žona rĕka hł. čertowka. — Druhemjeno, kotrež najbóle we wšelakich prajidmach přikhadźa a jenožrĕdko w bajkach, je djaboł (διάβολος, čĕs. d´ábel, pól. djabeł,rus. ДЬЯВОЛЪ), delnjoserbscy (po swĕdčenju Schulenburga, Wend.Volkssagen 184) pječa tež diboł, dejbeł (widźomnje z Teufel)a dejboł, ja pak tute twórby ani w ludu ani w žanym słownikunjenamakach. Hornjołužičan praji: „To djaboł wĕ!“, hórši so např.: „To do djaboła (djabła) njeńdźe“, abo woła: „To po djablepali.“ — W hornjoserbskej kaž tež w delnjoserbskej rĕči je sow nĕkotrych prajidmach wukhowało słowo djas, štož je deminutivnatwórba słowa „djaboł“, za „čert“ abo „djaboł“, kaž pola