MAĆICY SERBSKEJE 1895

Synonymika a składba serbskich wjazawkow. 83zawka ,,hdźež“ (łać. ,,ubi“, hrjek. πο , που, nĕm. „wo“) sowe swojim trjebanju we wšĕm runa składbje temporalnje prašeŕskeho„hdy“, např.: „Hdźe dyrbju wostać?“— „Njewĕm, hdźebych swoju hłowu połožił.“ — „Kóždy je tam najradšo, hdźežma runja swojeho.“„Hdy“ jako hypothetiska wjazawka (hrjek. „ άν“ abo ,,ε “,łać. „si“ a nĕm. „wenn“) žada sebi stajnje subjunktiv: „Hdybych mĕł, bych rad dał“ = „si haberem, libenter darem“. —„Hdy budźeše mje z časom prosył, budźech jemu pomhać mohł“= „si me tempestive rogasset, potuissem eum adiuvare.“ —„Hdy by so tón pachoł polĕpšił, bychmy radźi jeho dlĕje wobkhowali.“Husto so za tutej hypothetiskej wjazawku nĕkajkanegativnosć khowa: „Hdy by to wĕrno było [štož pak njeje],chcył jeho hišće jónkróć ke mni pušćić.“Z předstajenej interjekciju „ach“ abo „o“, potajkim w „achhdy by“ abo „o zo by“ (łać. „utinam“, hrjek. „ε ε“, nĕm. „o,wenn doch“) mamy přejeŕsku, optativnu wjazawku, kotraž so težze subjunktivom zwjazuje: „Ach hdy by“ abo „o hdy by so todźĕćo skónčnje hišće nakazało, kak zmĕrowanaj mohłaj swojuhłowu pokhilić.“Hdy ze subjunktivom a z partikulu „tež“ (hdy by tež, —hdy byšće tež, — hdy bychu tež) so kaž łaćanske: „etiamsi“w tej samej mysli a z tym samym wašnjom trjeba, kaž serbskej:„runjež“ a „hač runje“, wo kotrymajž so hnydom pod 4) porĕči.3) ,,Jeli“ abo ,,jeli zo“ (vulgarnje: „hejzo“ abo „hejzoli“)abo słowjesu připowĕšene ,,-li“ su tež hypothetiske, kondicionalnewjazawki, kotrež pak na wĕsty statk pokazuja, pak njewĕstosćabo dwĕlowanje, wjetšu abo mjeńšu wĕropodobnosć woznamjenjujaso runajo łaćanskemu „si“ abo negativnje „nisi“, „si non“ ahrjekskemu „ε “ abo „ άν μή“. Na statk (factum) pokazujo žadajuindikativ, kaž we łaćanskim a hrjekskim: „Jeli maš pjenjezy[ja wĕm, ty sy při pjenjezach], dźĕ zapłać.“ — „Jeli tampóńdu [štož sym sebi kruće wotmyslił], chcu tam rad za tebjedobre słowo zapołožić.“ Ale njewĕstosć a t. d. woznamjenjujotele wjazawki subjunktiv žadaju, hdźež Łaćan „si“ z konjunktivoma Hrjek „ε “ Z optativom abo ,, άν“ z konjunktivom stajataj:„Jeli bych tam šoł [štož pak hišće njeje wĕste], so tam sam za6*